Thiếu hụt ngân sách - thách thức lớn của Ukraine

Trong lúc nhu cầu chi tiêu quân sự và tái thiết đất nước ở mức cao kỷ lục, nguồn tài trợ quốc tế lại có nguy cơ suy giảm khiến cho tình trạng thiếu hụt ngân sách ngày một hiện rõ, trở thành thách thức lớn đối với Ukraine.

Theo kết quả phân tích từ nhiều cơ quan, tổ chức quốc tế, tình trạng thâm hụt tài chính mà Ukraine đang đối mặt sẽ gia tăng đáng kể vào năm tới, nếu Nga tiếp tục thúc đẩy chiến dịch quân sự và Chính phủ của Tổng thống Volodymyr Zelensky không hành động theo yêu cầu cải cách từ các chủ nợ nước ngoài.

Kể từ khi xung đột nổ ra vào tháng 2-2022, chi tiêu ngân sách nhà nước Ukraine cho quân đội và các khoản phúc lợi xã hội, cứu trợ nhân đạo thông qua viện trợ nước ngoài đã lên tới 139 tỷ USD.

Trong một phát biểu gần đây, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết, Ukraine cần 40 tỷ USD mỗi năm từ các đồng minh phương Tây, nếu chiến sự với Nga vẫn tiếp diễn. Hiện tại, phần lớn các khoản chi tiêu dân sự của Ukraine đang được thanh toán bằng nguồn lãi thu được từ tài sản Nga bị đóng băng ở nước ngoài.

Tuy nhiên, giới chức tài chính cảnh báo rằng, vào năm 2026, nguồn thu này chỉ đủ trang trải khoảng một nửa nhu cầu ngân sách. Lỗ hổng tài chính ngày càng lớn đang đặt ra nhiều câu hỏi về tính bền vững trong dài hạn.

Theo Thống đốc Ngân hàng Trung ương Andriy Pyshnyi, đến nay, mới chỉ khoảng 1/3 trong số 65 tỷ USD cần cho ngân sách năm tài khóa 2026-2027 được cam kết. Các cuộc đàm phán về số tiền còn lại đang được tiến hành. Tuy nhiên, tiến trình đàm phán có thể trở nên khó khăn hơn sau khi Kiev bỏ lỡ mục tiêu chính đã thỏa thuận với các bên cho vay, bao gồm Liên minh châu Âu (EU) và Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF).

Gần đây, EU đã cắt giảm 1,5 tỷ euro trong đợt giải ngân thứ tư cho Ukraine thuộc chương trình Ukraine Facility giai đoạn 2024-2027 do không đạt được tiến độ cải cách. Như vậy, Kiev sẽ chỉ nhận 3,05 tỷ euro trong tháng 8-2025, thay vì 4,5 tỷ euro theo kế hoạch ban đầu.

Nếu Chính phủ của Tổng thống Volodymyr Zelensky tiếp tục trì hoãn các cải cách được nêu trong điều kiện của chương trình, đặc biệt là việc cải thiện tính độc lập của Cục Chống tham nhũng quốc gia (NABU) và Văn phòng Công tố viên Chống tham nhũng (SAP), các đợt giải ngân sau có thể tiếp tục bị cắt giảm hoặc đóng băng.

Còn với chương trình Cơ sở Quỹ Mở rộng (EFF) được IMF phê duyệt từ tháng 3-2023, tổng trị giá 15,5 tỷ USD trong 4 năm, định chế tài chính lớn nhất thế giới cũng chỉ ra một số lĩnh vực cải cách quan trọng đang bị trì hoãn. Trọng tâm là sự yếu kém của cơ quan quản lý thị trường chứng khoán quốc gia (NSSMC), nơi 1/3 nhân viên giàu kinh nghiệm đã từ chức trong năm qua. Cơ quan này bị chỉ trích vì không hoàn thành các mục tiêu hoạch định chiến lược và thậm chí bị phát hiện cho phép doanh nghiệp "lách" các hạn chế ngoại hối thời chiến.

IMF cũng kêu gọi Ukraine tiếp tục các biện pháp chống tham nhũng, điều mà Kiev đã không hoàn thành trong các đợt đánh giá trước đó.

Theo đánh giá từ IMF, thâm hụt ngân sách của Ukraine sẽ ở mức 22,1% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) vào năm 2025. Điều này có nguy cơ làm gia tăng nợ trung hạn, đặc biệt khi các đối tác phương Tây khó có thể tiếp tục cung cấp các khoản tài trợ cũng như các khoản cho vay. Các chuyên gia IMF lo ngại, nếu cuộc chiến kéo dài và dữ dội hơn, mục tiêu hồi phục vào năm 2027 - thời điểm EFF kết thúc - có thể trở nên khó khăn.

Các dự báo của IMF và Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) cho thấy, nợ công của Ukraine sẽ lên tới hơn 100% GDP vào cuối năm 2026. Trong trường hợp xấu hơn, nợ có thể lên tới 128% GDP. Lạm phát vào cuối năm 2026 sẽ dao động trong khoảng 8,5-11% ảnh hưởng tiêu cực đến chi phí sinh hoạt và hoạt động sản xuất.

Cơ quan đánh giá tài chính Moody’s vẫn giữ xếp hạng tín dụng ở mức “Ca” - mức đầu tư có nhiều rủi ro. Còn cơ quan Fitch xác định, Ukraine đang ở mức “Restricted Default”, tức là có nguy cơ vỡ nợ một phần.

Nhìn chung, 2026 sẽ là một năm khó khăn đối với Ukraine. Các khoản thiếu hụt ngân sách nội địa và tài trợ quốc tế, nợ công cùng với tăng trưởng kinh tế chậm chạp vừa gây sức ép lên nền tài chính quốc gia, vừa làm suy giảm năng lực phục hồi. Việc thực hiện đúng các cam kết cải cách và duy trì hỗ trợ quốc tế là yếu tố sống còn để nước này tránh rơi vào khủng hoảng sâu hơn.

https://hanoimoi.vn/thieu-hut-ngan-sach-thach-thuc-lon-cua-ukraine-711308.html