Suýt vỡ đập thủy điện do kẹt van: Đánh đổi được gì?

Bỏ qua tất cả để làm thủy điện

Ngày 12/8/2019, trao đổi với Đất Việt sau khi sự cố kẹt van xả lũ thủy điện Đắk Kar (Đắk Nông) được xử lý sau nhiều ngày mưa lũ, giải quyết nguy cơ vỡ đập, TS Đặng Thanh Lâm - Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch Thủy lợi Miền Nam cho rằng, cần phải xem xét rõ trách nhiệm của các bên liên quan trong vấn đề này để tránh những sự cố đáng tiếc có thể xảy ra trong tương lai.

Ông Lâm đặt ra câu hỏi, vì sao một thủy điện chưa đi vào vận hành chính thức nhưng đã bị kẹt van xả lũ như Đắk Kar khiến xảy ra nguy cơ vỡ đập, 13 triệu m3 nước đe dọa 5.000 hộ dân? Vì sao về nguyên nhân kẹt van xả lũ của thủy điện Đắk Kar, mỗi bên lại đưa ra thông tin khác nhau?

"Trách nhiệm đầu tiên thuộc về chủ đầu tư thủy điện Đắk Kar khi đã để xảy ra sự cố như thế.

Hơn 5.000 hộ dân sống xung quanh thủy điện phải sơ tán khẩn cấp trong những ngày qua là hồi chuông báo động cho những dự án vừa và nhỏ đã, đang và sẽ thực hiện ở Việt Nam trong thời gian tới.

Ở đây, cần xem xét lại về mặt thiết kế và quá trình xây dựng, hoạt động của chủ đầu tư thủy điện. Liệu họ có làm đúng như những gì mà giấy phép cơ quan chức năng đã phê duyệt hay không?" - ông Lâm cho biết.

Thủy điện Đắk Kar chứa 13 triệu m3 nước suýt vỡ vì kẹt van xả lũ trong những ngày qua.

Theo ông Lâm, hiện nay nhiều doanh nghiệp đang bất chấp tất cả để làm thủy điện. Mặc dù có nhiều ý kiến của Bộ, ngành phản đối các dự án thủy điện vừa và nhỏ lấy đi đất rừng, hủy hoại môi trường và đe dọa cuộc sống người dân nhưng không hiểu sao nhiều dự án vẫn được phê duyệt.

Chính vì thế, ông Lâm cho rằng, trong các sự cố thủy điện còn có cả trách nhiệm của cơ quan quản lý cấp Bộ, ngành và chính quyền địa phương nơi thủy điện xây dựng.

"Trong bối cảnh Việt Nam đang định hướng phát triển nhiều thủy điện vừa và nhỏ thì việc cần làm rõ trách nhiệm các bên sau sự cố ở thủy điện Đắk Kar là điều rất cần thiết để tránh những hệ quả tương tự có thể xảy ra trong tương lai. Rất may là sự cố kẹt van xả lũ thủy điện Đắk Kar được xử lý kịp thời, nếu không tình trạng vỡ đập xảy ra thì hậu quá rất khó lường" - ông Lâm nhận định.

Điều gì đằng sau những dự án thủy điện vừa và nhỏ?

Trong khi đó, PGS.TS Đào Trọng Tứ - Trưởng ban điều hành Mạng lưới sông ngòi Việt Nam bày tỏ, từ chuyện thủy điện vừa và nhỏ Đắk Kar và Đắk Sin 1 gặp sự cố kẹt van xả lỹ và vỡ đường ống áp lực phải ngừng phát điện và xả lũ khẩn ở Đắk Nông diễn ra liên tiếp nhau, vị chuyên gia trăn trở về sự "đánh đổi vô lối" của nhiều dự án thủy điện vừa và nhỏ ở Việt Nam hiện nay.

"Thủy điện Đắk Kar có công suất 12MW chỉ bằng 2 cột gió nhưng cái để đánh đổi lại rất đắt đỏ, lấy đi cả trăm hecta rừng để xây dựng hồ chứa 13 triệu m3 nước, xây đập chứa cao 30 mét, đe dọa cuộc sống của 5.500 hộ dân.

Với một thủy điện có công suất nhỏ như Đắk Kar thì chúng ta có nên đánh đổi như thế? Trong khi hoàn toàn có thể xây dựng một công trình thủy điện khác có công suất tương tự như thế nhưng không phải lấy đi nhiều đất rừng đến vậy và cuộc sống của hàng nghìn hộ dân cũng không bị đe dọa như thời gian vừa qua?" - PGS.TS Đào Trọng Tứ đặt câu hỏi.

Theo vị chuyên gia này, chúng ta cần phải nghiêm túc trong câu chuyện trách nhiệm của các cấp ban ngành mà ở đây là sự phối hợp giữa Bộ Công thương và Bộ NN&PTNT, liệu sự đánh đổi đấy có xứng đáng, đem lại hiệu quả, lợi ích cho người dân hay không. Nếu như sự cố kẹt van xả lũ không được xử lý kịp thời, gây ra vỡ đập thì hệ quả không biết sẽ tính đếm như thế nào.

PGS.TS Đào Trọng Tứ cho biết, không riêng gì thủy điện Đắk Kar hay Đắk Sin 1 ở tỉnh Đắk Nông mà nhiều thủy điện vừa và nhỏ ở Việt Nam hiện nay như thủy điện Hố Hô (Hà Tĩnh); Đắk Psi (Kon Tum)... đều có những vị trí rất rất bất lợi, lấy đi nhiều diện tích đất rừng và đe dọa cuộc sống của hàng nghìn hộ dân.

Chưa bàn về vấn đề kỹ thuật thiết kế, nhưng câu chuyện đằng sau vì sao một thủy điện vừa và nhỏ lại phải lấy đi nhiều đất rừng như thế, đặt nguy hiểm của hàng nghìn hộ dân dưới chân thủy điện như thế là một vấn đề cần phải suy ngẫm!

“Quả bom nước” thủy điện Đắk Kar: Bài học từ sự lúng túng, chủ quan

Hơn 4.600 tấn cá chết sau khi thuỷ điện xả lũ

Khắc phục xong sự cố kẹt van xả lũ ở thủy điện Đắk Nông