Quy hoạch, quản trị đô thị: Từ cải tạo đến tái thiết toàn diện

Từ bước ngoặt lớn đến yêu cầu tái cấu trúc

Một trong những nội dung quan trọng được bàn thảo chuyên sâu tại sự kiện Diễn đàn phát triển bền vững đô thị Việt Nam 2025 vừa được Bộ Xây dựng tổ chức là công tác quy hoạch, quản lý và quản trị đô thị hiện đại trong bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Đây được coi là bước ngoặt quan trọng trong phát triển đô thị.

Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia (Bộ Xây dựng) Hoàng Vĩnh Hưng phân tích, việc giảm số tỉnh, tinh gọn bộ máy hành chính sẽ giúp mở rộng tiềm năng phát triển, tập trung nguồn lực đầu tư, đặc biệt tăng hiệu ứng về quy mô kinh tế địa phương. Tuy nhiên, để thực hiện có hiệu quả công tác phát triển đô thị và nông thôn, chính quyền địa phương cần quan tâm tìm giải pháp đồng bộ cho cả 3 nội dung cơ bản: Lập quy hoạch đô thị và nông thôn; thực hiện quy hoạch; huy động, sử dụng tài chính địa phương.

Về quy hoạch đô thị và nông thôn, việc sáp nhập các ranh giới hành chính không phải luôn tương ứng với các không gian chức năng, do đó xuất hiện khó khăn trong quản lý. Dân số, kinh tế, xã hội biến động rất nhanh đi cùng yêu cầu cấp thiết cần quy hoạch lại không gian đô thị và nông thôn với nội dung các quy hoạch chung, nên cần lập quy hoạch đơn giản, linh hoạt và dễ điều chỉnh theo biến động.

Một đòi hỏi nữa là cần phải xây dựng được hệ thống cơ sở dữ liệu chính xác, đáng tin cậy về dân cư, đất đai, hạ tầng, nhà ở và các hoạt động kinh tế của từng đơn vị hành chính đô thị và nông thôn; thường xuyên cập nhật các số liệu thống kê. Hệ thống các quy định pháp luật về quy hoạch, phát triển đô thị và nông thôn cần tạo được cơ chế và công cụ thống nhất, ổn định, mềm dẻo.

Còn theo Phó Giám đốc Học viện Chiến lược, bồi dưỡng cán bộ xây dựng (Bộ Xây dựng) Nguyễn Vũ Phương, đô thị nay chỉ còn là tập hợp của các phường, xã. Điều này có thể dẫn tới một số nguy cơ tiềm ẩn như phân tán và thiếu liên kết vùng đô thị, thiếu công cụ điều phối phát triển đô thị, chênh lệch phát triển không gian, hạ tầng giữa các phường và ảnh hưởng tới kế hoạch phân bổ ngân sách, thu hút đầu tư.

Tại cấp cơ sở, thách thức gặp phải sẽ là sự phân bố dân cư và hạ tầng không đồng đều giữa các phường, xã; năng lực chuyên môn và quản lý liên ngành còn hạn chế; thiếu hụt công cụ, dữ liệu số tích hợp phục vụ công tác điều phối, giám sát hạ tầng kỹ thuật, quản lý đất đai, môi trường… Thực trạng đó đòi hỏi cần chuyển đổi tư duy phát triển đô thị từ cải tạo thuần túy sang tái thiết toàn diện với quản trị tích hợp, bao trùm và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Ông Nguyễn Vũ Phương cũng cho rằng, tái thiết đô thị là tái cấu trúc không gian, thể chế, cộng đồng và môi trường, dựa trên quản trị tích hợp, công nghệ số và sự tham gia của người dân. Các bước triển khai gồm: Xây dựng khung thể chế và ban hành hướng dẫn chính thức về quản trị tái thiết đô thị phù hợp với bối cảnh chính quyền 2 cấp; bảo đảm sự thống nhất giữa quy hoạch, quản lý, đầu tư và nâng cao năng lực quản trị cho địa phương. Bên cạnh đó, cần hình thành quỹ tái thiết đô thị để bảo đảm nguồn lực ổn định cho các dự án tái thiết dài hạn; gắn chuyển đổi số với công bằng xã hội, bảo đảm sự tham gia của các bên trong lập kế hoạch, thực hiện và giám sát.

Chuyển đổi tư duy quy hoạch

Quy hoạch đô thị trong bối cảnh mới đòi hỏi phải điều chỉnh Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn (vừa được ban hành vào năm 2024) theo hướng lồng ghép phát triển đô thị - nông thôn, coi đây là quá trình thống nhất trong quy hoạch không gian lãnh thổ.

Từ quan điểm trên, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam Trần Ngọc Chính đề cập đến yêu cầu chuyển từ tư duy "quy hoạch cho từng đô thị" sang "quy hoạch cho hệ thống đô thị", bảo đảm liên kết vùng, tính mở và khả năng thích ứng trong bối cảnh phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và chuyển đổi năng lượng.

Cùng phân tích về nội dung này, Phó Tổng Thư ký Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam Trương Văn Quảng cho rằng, tái cấu trúc không gian lãnh thổ giúp không gian kinh tế - xã hội xuất hiện thêm tiềm năng, cơ hội mới. Tuy nhiên, các định hướng chiến lược về quy hoạch, quản lý phát triển đô thị cần được rà soát lại. Đối với trung tâm động lực của tỉnh, vùng, vùng đô thị hóa, cần có tư duy mới và hệ thống văn bản quy phạm pháp luật cần phải điều chỉnh, hoàn thiện, phù hợp với điều kiện phát triển mới. Quy hoạch đô thị cần bảo đảm tính tích hợp, liên kết vùng, phân cấp rõ ràng giữa cấp tỉnh và cấp xã; đẩy mạnh sử dụng công nghệ số như GIS, BIM, 3D để nâng cao hiệu quả quản lý đô thị.

Với vai trò đại diện cơ quan quản lý, Vụ trưởng Vụ Quy hoạch - Kiến trúc (Bộ Xây dựng) Trần Thu Hằng nêu, công tác quy hoạch đô thị trong bối cảnh hiện nay cần hướng tới tính tổng thể, chú trọng đến bảo tồn bền vững các di tích, di sản văn hóa; liên kết vùng dựa trên dữ liệu số và lấy con người làm trung tâm.

Những ý kiến chuyên gia dù tiếp cận trên nhiều khía cạnh đều tập trung ở tinh thần cốt lõi: Mô hình quản trị đô thị 2 cấp chính quyền địa phương cần được hiện đại hóa theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, kết hợp giữa chính quyền điện tử - chính quyền số - đô thị thông minh. Đây cũng chính là định hướng chiến lược của Nghị quyết số 06-NQ/TƯ ngày 24-1-2022 của Bộ Chính trị về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

 https://hanoimoi.vn/quy-hoach-quan-tri-do-thi-tu-cai-tao-den-tai-thiet-toan-dien-722856.html