Phép thử của tân Thủ tướng Nhật Bản

Những lời cam kết

Tân Thủ tướng Nhật Bản ngày 5/10 cho biết, ông đã nhận được thông điệp “mạnh mẽ” từ Tổng thống Mỹ Joe Biden về cam kết của Washington trong việc giúp Tokyo bảo vệ quần đảo tranh chấp trên biển Hoa Đông, mà Nhật Bản gọi là Senkaku còn Trung Quốc gọi là Điếu Ngư. Trong cuộc điện đàm kéo dài khoảng 20 phút vào sáng cùng ngày, hai nhà lãnh đạo cũng đã cam kết tăng cường hợp tác nhằm hướng tới bảo đảm khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở.

“Đặc biệt, ngài Tổng thống cũng đưa ra thông điệp mạnh mẽ về cam kết của Mỹ trong việc bảo vệ Nhật Bản, bao gồm Điều 5 trong Hiệp ước an ninh Mỹ - Nhật”, ông nói thêm và đề cập đến nghĩa vụ bảo vệ của Mỹ với Nhật Bản, bao gồm những quần đảo không có người ở. Trong khi đó, Nhà Trắng ra tuyên bố nhấn mạnh Tổng thống Joe Biden và Thủ tướng Fumio Kishida đã khẳng định tăng cường quan hệ đồng minh, coi đây là cơ sở để thúc đẩy hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương cũng như trên thế giới.

Trong cuộc điện đàm, người đứng đầu Nhà Trắng nhấn mạnh mối quan hệ “đối tác lịch sử” giữa hai nước sẽ giúp Washington và Tokyo ứng phó với những thách thức trên thế giới hiện nay. Tổng thống Joe Biden cũng cho biết ông sẽ phối hợp chặt chẽ với Thủ tướng Fumio Kishida nhằm tăng cường hợp tác trong thời gian tới. Trong cuộc điện đàm, hai nhà cũng đã nhất trí sớm tổ chức cuộc gặp trực tiếp.

Trong cuộc điện đàm khác diễn ra cùng ngày, Thủ tướng Fumio Kishida và người đồng cấp Australia Scott Morrison đã thảo luận về các biện pháp nhằm thúc đẩy hợp tác kinh tế, bảo gồm cả việc đảm bảo chuỗi cung ứng toàn cầu, phát triển công nghệ năng lượng sạch như hydrogen và làm sâu sắc hơn nữa hợp tác quốc phòng và an ninh.

Những phép thử lớn

Đầu tiên, tân Thủ tướng Nhật Bản sẽ phải bắt tay vào hàn gắn những rạn nứt trong nội bộ đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền, vốn đã bị sứt mẻ đáng kể sau cuộc bầu cử Chủ tịch LDP. Khác với cuộc bầu cử năm ngoái, khi đa số các phái trong LDP đều dồn phiếu cho ông Suga Yoshihide, năm nay, các phe phái trong LDP bị chia rẽ nghiêm trọng. Vì vậy, sau khi tiến hành cải tổ ban lãnh đạo đảng cầm quyền ngày 1/10, ông Kishida sẽ phải dồn sức khôi phục sự đoàn kết trong nội bộ đảng.

Tuy nhiên, thách thức lớn nhất trong ngắn hạn đối với ông Kishida lại là làm thế nào để giúp LDP giành đa số ghế tại hạ viện trong cuộc bầu cử dự kiến vào cuối tháng này. Đây sẽ là một cuộc bầu cử rất khó khăn đối với LDP khi 4 đảng đối lập, gồm đảng Dân chủ Lập hiến Nhật Bản (CDPJ), đảng Cộng sản Nhật Bản (JCP), đảng Dân chủ Xã hội (SDP) và Reiwa Shinsengumi, đã liên kết để tìm cách vượt qua đảng cầm quyền.

Mặt khác, trong bối cảnh dịch COVID-19 đang diễn biến phức tạp trên thế giới, làm thế nào để kiểm soát dịch bệnh ở “đất nước Mặt Trời mọc” là một thách thức không hề nhỏ đối với chính quyền của tân Thủ tướng Fumio Kishida. Cho đến ngày 29/9, ngày LDP tổ chức bỏ phiếu bầu chủ tịch mới, tình trạng khẩn cấp vẫn còn hiệu lực ở 19 trong tổng số 47 tỉnh, thành. Mặc dù dịch bệnh đã tạm thời lắng dịu và số ca nhiễm mới ở nước này đã giảm xuống dưới 1.000 ca/ngày, tình trạng khẩn cấp cũng được dỡ bỏ ở tất cả các tỉnh, thành, nhưng điều đó không có nghĩa là COVID-19 đã được khống chế, nhất là khi các biến thể mới của virus SARS-CoV-2 vẫn liên tục xuất hiện.

Một thách thức lớn khác đối với tân Thủ tướng Fumio Kishida là làm thế nào để vực dậy nền kinh tế trong bối cảnh dịch bệnh vẫn hoành hành. Do ảnh hưởng của đại dịch, nền kinh tế Nhật Bản đã lần đầu tiên rơi vào tình trạng tăng trưởng âm trong tài khóa 2020 cho dù phục hồi mạnh trong giai đoạn từ tháng 7 đến tháng 12/2020.

Cùng với việc khống chế dịch COVID-19 và vực dậy nền kinh tế, trong trung hạn, ông Kishida sẽ phải đối mặt với một loạt “bài toán” hóc búa khác như già hóa dân số, củng cố hệ thống an sinh xã hội, thúc đẩy tăng trưởng và cải thiện cán cân thu-chi ngân sách để giảm tỷ lệ nợ công/GDP, vốn đang đứng ở mức cao nhất trong các nền kinh tế phát triển. Đây là những vấn đề mà hai người tiền nhiệm của ông Kishida chưa thể giải quyết.

Liên quan tới an ninh, nhà lãnh đạo Fumio Kishida sẽ phải xử lý hai vấn đề mà người tiền nhiệm Shinzo Abe rất tâm huyết nhưng chưa thể hoàn thành là sửa đổi Hiến pháp và thúc đẩy việc cho phép Nhật Bản sở hữu năng lực tấn công các căn cứ tên lửa của kẻ thù ở nước ngoài. Đây là những vấn đề đang gây tranh cãi trong dư luận Nhật Bản và có thể làm rạn nứt liên minh cầm quyền giữa LDP và đảng Công minh.

Trên mặt trận ngoại giao, thách thức lớn nhất đối với ông Fumio Kishida là làm thế nào để cân bằng quan hệ giữa Nhật Bản với các nước lớn. Chắc chắn ông sẽ phải nỗ lực duy trì sự cân bằng trong quan hệ với Mỹ và Trung Quốc trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược giữa hai cường quốc này đang ngày càng gay gắt. Mặt khác, để củng cố quan hệ đồng minh Nhật-Mỹ, vốn được ông coi là nền tảng để đối phó với ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc cũng như chương trình tên lửa và hạt nhân của Triều Tiên, tân Thủ tướng Nhật Bản sẽ phải thiết lập mối quan hệ cá nhân tốt với Tổng thống Joe Biden. Đây là việc không dễ thực hiện cho dù ông đã từng sống và học tập ở Mỹ trong thời niên thiếu và từng giữ chức Ngoại trưởng Nhật Bản.

Các thách thức đối ngoại khác mà ông Kishida cần phải giải quyết trong thời gian tới gồm: cải thiện quan hệ với Hàn Quốc, vốn đang rất căng thẳng do các vấn đề lịch sử và tranh chấp lãnh thổ; thúc đẩy cuộc đàm phán với Nga về số phận của 4 hòn đảo nằm ở ngoài khơi đảo Hokkaido mà Moskva đang quản lý và gọi là quần đảo Nam Kuril, trong khi Tokyo cũng tuyên bố chủ quyền và gọi là Vùng lãnh thổ phương Bắc nhằm mở đường cho việc ký kết hiệp ước hòa bình, chính thức kết thúc tình trạng chiến tranh giữa hai nước; giải quyết vấn đề Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên bắt cóc công dân Nhật Bản trong các năm 1970 và 1980 nhằm hướng tới bình thường hóa quan hệ giữa hai nước.

Có thể thấy, Thủ tướng Fumio Kishida nhậm chức trong bối cảnh Nhật Bản đang phải đối mặt với các thách thức chưa từng có kể từ sau Chiến tranh Thế giới thứ hai. Đây chính là phép thử quan trọng đối với khả năng lãnh đạo và tài thao lược của chính trị gia này. Dư luận hy vọng ông Kishida có thể vượt qua các thách thức đó để giúp Nhật Bản không rơi vào vòng xoáy thay đổi lãnh đạo, đồng thời nâng cao vị thế của nước này trên trường quốc tế.

Khổng Hà (tổng hợp)

Thách thức chờ đợi người kế nhiệm Thủ tướng Nhật Bản Suga Yoshihide

Cựu Bộ trưởng Ngoại giao sẽ trở thành tân Thủ tướng Nhật Bản