Những trò kiếm tiền “bẩn” trên TikTok

Dùng mọi chiêu trò để bán hàng

Một số liệu mới nhất từ Báo cáo Kỹ thuật số 2022 của Tổ chức We Are Social, Việt Nam hiện có hơn 39,9 triệu người dùng TikTok trên 18 tuổi, tức hơn 55% người dùng Internet Việt Nam. Còn theo kết quả khảo sát từ các báo cáo của Decision Lab (2022) hay The Connected Consumer (quý 4-2021), TikTok đã chính thức vượt mặt Instagram, nằm trong top 4 nền tảng mạng xã hội phổ biến nhất tại Việt Nam. Cụ thể, chỉ trong năm qua, TikTok tăng trưởng khủng khiếp về người dùng mọi thế hệ. Đặc biệt, các bạn trẻ thuộc Gen Z (sinh từ 1997 - 2012) đang chuyển dịch mạnh mẽ sang nền tảng TikTok với con số tăng trưởng tới gần 40%.

Với những tính năng hấp dẫn như lưu trữ video dạng ngắn, cung cấp ứng dụng chia sẻ video ngắn. Nội dung ban đầu của nó chủ yếu là hát nhép, khiêu vũ hoặc ghi âm các hình dán lạ mắt và các hiệu ứng khác. Đặc biệt, vào tháng 4-2022, TikTok bắt đầu mở ứng dụng bán hàng “TikTok Shop”, ngay lập tức đây đã trở thành mảnh đất mới cho những nhà sáng tạo nội dung kiêm kinh doanh đa dạng kênh bán hàng. Đã có rất nhiều người tận dụng cơ hội này để bắt đầu khởi nghiệp. Thế nhưng, sau vài tháng thì đã xuất hiện nhiều hiện tượng câu view gây tranh cãi gay gắt.

Ngay khi có “TikTok shop”, chị Lê Thu Hằng chủ tài khoản “Bình Minh” đã bắt đầu “nổ” đơn, với 100.000 người theo dõi, chị nhanh chóng có được những đơn hàng cho mình. Cơ duyên đến với việc bán hàng trên TikTok của chị Hằng cũng rất vô tình, từ làm chơi chơi, giờ đã trở thành công việc chính. Chị kể: “Một người bạn am hiểu về TikTok có nói, với lượng người theo dõi như hiện nay mà không bán hàng thì quả là phí. Từ đó tôi nghĩ đến việc kiếm tiền trên đây. TikTok Shop mới mở gần đây thôi và tôi cũng là một trong những người tham gia khá sớm nền tảng này”.

Theo như chị Hằng, bán hàng trên TikTok shop rất thuận tiện và dễ dàng cho cả người bán, người mua. Nhờ tính năng mua bán trực tiếp, đưa ra nhiều ưu đãi, khuyến mãi liên tục, giảm giá, miễn phí vận chuyển thường xuyên… chính vì thế đã thu hút rất nhiều người đến với kênh này. Chị nói thêm, nhiều người trong các hội nhóm đang đánh giá TikTok Shop như một cơn bão hút hết người dùng từ các nền tảng, trang thương mại điện tử khác đổ dồn về. Mục đích ban đầu của chị Hằng cũng chỉ xem, giải trí, thỉnh thoảng mới hoạt động vì công việc của chị khá bận rộn. “Tôi được nhận thông báo shop của mình sẽ có đội ngũ hỗ trợ từ TikTok vì tài khoản uy tín và có nhiều đơn hàng trong thời gian ngắn. Đây là động lực để tôi mở rộng kinh doanh với các sản phẩm đa dạng hơn nữa”, chị Hằng tiết lộ. Hiện tại, sản phẩm chị đang kinh doanh gồm quần áo tập thể thao, dụng cụ tập tại nhà và mỹ phẩm, sắp tới chị Hằng cho hay mình sẽ mở rộng mặt hàng kinh doanh thực phẩm hỗ trợ sức khỏe. Tuy nhiên, mọi thứ không phải hoàn toàn màu hồng và dễ dàng, chị Hằng phải thường xuyên nâng cấp các video của mình để thu hút khách hàng. Đặc biệt, nhiều clip được làm công phu nhưng lại vi phạm điều khoản, bị gỡ, đăng sản  phẩm không được phê duyệt.

Nhiều nhà bán hàng trên TikTok đều cho rằng, việc quan trọng nhất để kênh được mọi người chú ý thì chủ kênh phải có những video thu hút được người dùng. Đó có thể là nội dung liên quan đến giải trí, hài hước, kiến thức, kỹ năng trong lĩnh vực nào đó, hay chia sẻ kinh nghiệm, truyền cảm hứng. Nếu người sáng tạo chỉ làm video bình thường không thể thu hút người khác thì lượt quan tâm, tương tác kém, khó bán được hàng. Chính vì thế ngoài các doanh nghiệp, chủ cửa hàng tham gia sân chơi TikTok, một số người đã lợi dụng để sản xuất nội dung vi phạm chuẩn mực đạo đức, sức khỏe, gây hại hoặc phản ứng tiêu cực đến người xem nhằm mục đích tăng tương tác và lượt xem.

Như tài khoản TikTok có tên “Lee Giang” với hơn một triệu người theo dõi thường xuyên nhận ý kiến trái chiều về nội dung trên kênh của mình. Người dùng này nổi tiếng với thử thách ăn ớt cay xé lưỡi, ăn ớt với tần suất khác người và ăn cay cấp độ ngày càng mạnh từ nhiều loại ớt cùng một lúc. Chủ tài khoản cũng thường xuyên livestream ăn cay dù nhận về bão dư luận từ cộng đồng mạng nhưng có tới vài ngàn người xem, “Lee Giang” cũng đã mở cửa hàng trên ứng dụng này để kinh doanh. Một số đối tượng khác cũng lợi dụng lòng thương người, họ làm những clip “xin ủng hộ mua hàng” vì gia cảnh gặp chuyện khó khăn, người thân bệnh tật để hút khách mua hàng của mình bất chấp việc làm câu view, nhận nhiều phản ứng gay gắt từ người xem.

Một điều đáng nói hơn nữa đã có nhiều người không ngại có những video “mát mẻ”, ăn mặc hớ hênh để thu hút người xem. Như trường hợp của chị Minh T., TikTok của chị có tới nửa triệu lượt thích, nguyên nhân là những video của chị T. khá hấp dẫn, chủ yếu là những video nhún nhảy theo điệu nhạc, đồng thời khéo khoe những bộ phận nhạy cảm trên cơ thể. Mục đích là để thu hút người xem và theo dõi, đồng thời quảng cáo và kéo họ về trang bán hàng riêng . Chị T. chia sẻ: “Em có nhận hợp đồng với một trang bán hàng như cửa hàng bán đồ lót trên Shopee, một số mặt hàng mỹ phẩm làm từ thiên nhiên, dịch vụ quà tặng… Chính vì thế buộc phải có những video hấp dẫn để lôi kéo người xem, dẫn dụ họ đến các trang bán hàng”.

Chẳng khó khăn gì để tìm kiếm được những trang TikTok có nội dung tương tự như của chị T. Chỉ cần lên TikTok xem bất kỳ 1 video nào nhún nhảy, ăn mặc hở hang, TikTok sẽ đề xuất trên trang của bạn những video tương tự. Như trang TikTok của Linh Mean, có tới 300.000 người theo dõi, gần 3 triệu lượt thích cũng chủ yếu là những clip khoe mông, khoe đùi. Có thể thấy những trang TikTok này không cần quá đầu tư, chỉ cần ăn mặc hớ hênh sau đó nhảy theo điệu nhạc. Đơn cử như một video trên trang Linh Mean, cô nàng quay cảnh mặc váy ngủ nằm trên giường khách sạn, cũng đã thu hút được 5000.000 lượt thích, hơn 4.000 bình luận. Mục đích đăng sau những clip ấy chính là bán hàng, tăng lượng khách theo dõi. Linh Mean ghi trên giới thiệu trang của mình là chuyên bán thực phẩm tăng cân, giảm cân, tiêm filler, botox, trị mụn, bán kem trắng da kèm đường dẫn đến trang Facebook. Việc đăng những clip như vậy không chỉ giúp Linh Mean quảng bá hình ảnh cá nhân mà còn cả dịch vụ bán hàng mà không tốn phí. Đồng thời những tương tác trực tiếp xem video đó cũng giúp cô nàng này kiếm được không ít khách hàng mua các sản phẩm của mình.

TikTok đang bị quá nhiều “dịch vụ đen” lợi dụng

Bên cạnh việc khoe thân để câu view phục vụ quảng cáo bán hàng nhiều người còn kiếm tiền nhờ lập nhóm kín, tung dịch vụ… “người lớn”. Một trang shop người lớn trên TikTok với những hình ảnh hấp dẫn, hở hang với hàng triệu lượt thích dẫn người xem về đường link chuyên bán đồ chơi tình dục, thuốc kích dục. Trên trang này viết: “Anh chị nào quan tâm đến đồ người lớn hãy click vào link dưới đây, sau đó sẽ là một nhóm kín, có tất cả những đồ bạn cần. Với giá cả phải chăng, đa dạng về hàng hóa và chất lượng khỏi bàn. Shop sẽ tư vấn nhiệt tình và ship tận tay người mua, đặc biệt là kín đáo”.

Không chỉ vậy, rất nhiều tài khoản TikTok được tạo ra nhằm dẫn dụ người xem đến các trang 18+, các nhóm chat sex hay các ứng dụng xem video “người lớn”. Tại đây người xem có thể thỏa thích ngắm hình ảnh các cô gái sexy, kèm với dòng chữ “tải app và xem em show, xem chỗ kín miễn phí nhé”. Cứ như vậy, người dùng sẽ được dẫn dụ đến các hội nhóm, nhóm chat sex trên nhiều nền tảng ứng dụng khác nhau. Tại đây tràn ngập các video, hình ảnh sex với đủ thể loại, song hành cùng hoạt động kiếm tiến trực tiếp: mua bán dâm, chát sex giữa các thành viên. Thậm chí, nhiều nhóm còn có thêm tính năng cao cấp hơn là xem video sex độc, livetream sex nếu người dùng chịu trả phí.

TikTok không chỉ bị lợi dụng để kiếm tiền qua các dịch vụ đen mà còn cả những dịch vụ vô cùng đặc biệt đó là “dịch vụ Sugar Baby”. Một trang có tên Sugar Baby trên TikTok còn dẫn dụ người xem để một trang web chuyên cung cấp dịch vụ Sugar Baby tại Việt Nam. Qua tìm hiểu, đây là một trang có rất nhiều hình cô gái kèm theo tên và nơi hoạt động. Trên đây có ghi hướng dẫn: “Vì lý do an toàn và kín đáo cho cả 2 bên. Các anh trai hãy bấm vào kết bạn và làm theo các bước để lấy được nick Facebook của các baby. Sau đó hãy chủ động nhắn tin làm quen với các baby”...

Rất nhiều người phản ánh, TikTok đang có quá nhiều vấn đề, nó còn là nơi để cho các hoạt động lừa đảo hoành hành. Cụ thể, nhiều đối tượng quảng cáo dịch vụ kiếm tiền việc nhẹ lương cao bằng “nhiệm vụ”…thích, theo dõi các kênh TikTok. Theo đó, mỗi “nhiệm vụ” được trả công 5.000 đến 10.000 đồng. Sau 5 “nhiệm vụ” đầu tiên, người thực hiện được yêu cầu nạp tiền vào số tài khoản của nhà cung cấp dịch vụ để nhận được gấp đôi tiền. Lần đầu người thực hiện sẽ được trả lại, nhưng lần sau khi số tiền nạp lớn hơn kẻ lừa đảo sẽ hiện nguyên hình và biến mất cùng số tiền nạn nhân đã nạp. Trên thực tế, đã có không ít người “nhẹ dạ, cả tin” trở thành nạn nhân của trò lừa đảo này.

Nhận xét về những “trò bẩn” đang diễn ra trên TikTok nhằm mục đích kiếm tiền, Phó giáo sư, Tiến sĩ Trịnh Hòa Bình, chuyên gia xã hội học cho rằng, việc sử dụng mạng xã hội hiện nay như con dao hai lưỡi. Ngoài việc giải trí, tiếp cận thông tin xây dựng thương hiệu, kiếm tiền thì nó còn có những “tác dụng phụ”. Nếu không có cơ chế kiểm duyệt hiệu quả thì những sản phẩm rác có thể ảnh hưởng đến người xem, đặc biệt là trẻ dưới 18 tuổi.

Theo đó những nội dung rác sẽ gây ảnh hưởng đến nhận thức, cảm xúc, thái độ và hình thành các hành vi sai lệch của người dùng. Từ đó về lâu dài sẽ có thể ảnh hưởng đến đạo đức và nhân cách người xem. Điều đáng nói khi đối tượng tiếp nhận nội dung chưa đủ tuổi thì càng trở nên nguy hiểm.

Cũng theo ông Trịnh Hòa Bình thì một số biểu hiện tâm lý, nhận thức người trẻ có thể gặp phải khi liên tục tiếp nhận nội dung độc hại đó là nghiện sử dụng mạng xã hội, không có thời gian cho việc học tập, phát triển bản thân, làm việc hoặc xây dựng các mối quan hệ... Về lâu dài, các hành vi không chuẩn mực sẽ có tác động và làm thay đổi đạo đức, nhân cách của người sử dụng. Ngoài ra, việc truyền thông, quảng bá cho những sản phẩm kém chất lượng sẽ còn gây hại đến sức khỏe của người mua các sản phẩm đó.

https://antg.cand.com.vn/Ho-so-Interpol/nhung-tro-kiem-tien-ban-tren-tiktok-i666337/