Nhiều nhất trí nhưng ít đồng ý

Thái tử Ả Rập Saudi Mohammed bin Salman bin Abdulaziz al Saud đang có chuyến công du Mỹ để làm mới hình ảnh bản thân. Nếu mọi sự suôn sẻ, chuyến thăm này sẽ khiến người Mỹ ấn tượng mạnh với thuyết tiến bộ mới của Riyadh, làm tăng tiền đầu tư của Mỹ vào nền kinh tế Ả Rập Saudi và gắn kết chiến lược của 2 nước ở Trung Đông.

Khó khăn nhất là nhiệm vụ cuối cùng. Giới chức Ả Rập Saudi và Mỹ nhất trí phần lớn về những vấn đề cấp bách nhất mà khu vực này đối mặt nhưng lại bất đồng về những gì nên làm và nhất là ai sẽ làm chúng.

Vị thái tử có biệt hiệu "MBS" này cho thấy cam kết chân thành trong việc cải tổ lại những yếu tố cốt lõi trong kinh tế - xã hội Ả Rập Saudi. Chiến lược "Tầm nhìn 2030" của ông nhằm đa dạng hóa nền kinh tế, xóa bỏ một số quy phạm xã hội siêu bảo thủ đang cản trở phát triển.

Một số thay đổi đáng kể đã diễn ra ở Ả Rập Saudi. Phụ nữ giờ đây được phép lái xe, tham dự các buổi hòa nhạc và sự kiện thể thao, trong lúc không còn bị buộc phải trùm khăn kín đầu nữa. Các rạp chiếu phim cũng mở cửa trở lại. Việc bắt giữ và cầm giữ một loạt hoàng thân trong suốt 2 tháng cho thấy quyết tâm trấn áp tham nhũng của MBS.

Trong suốt 2 tuần ở Mỹ, MBS tìm cách quảng bá lợi ích của những thay đổi này bằng cách giới thiệu Ả Rập Saudi đang đi trên con đường mới. Ông cần tiền của Mỹ để thực hiện một số dự án mũi nhọn, được thiết kế để đẩy mạnh đa dạng hóa nền kinh tế đất nước.

Vẫn còn quá sớm để biết liệu MBS có thuyết phục được các nhà đầu tư và công chúng Mỹ về sự khả thi những dự án của ông hay không, nhất là trong bối cảnh xã hội Ả Rập Saudi vẫn còn rất bảo thủ.

Liên quan đến tình hình chính trị khu vực, vấn đề của MBS còn lớn hơn. Cả Tổng thống Mỹ Donald Trump và MBS đều công khai phản đối Iran tìm cách xây dựng đế chế trong khu vực, cũng như chống lại chủ nghĩa thánh chiến của người Hồi giáo dòng Sunni.

Tổng thống Trump đã thực hiện chuyến công du nước ngoài đầu tiên đến Ả Rập Saudi hồi tháng 5-2017 và xem Riyadh là đồng minh chính của Washington trong việc theo đuổi những mục tiêu chung.

Một phần vấn đề của MBS là Iran đang thắng thế. Thái tử Ả Rập Saudi đã và đang dẫn đầu nỗ lực thách thức bước tiến của Iran. Người Ả Rập Saudi đang tham gia vào cuộc chiến tranh tốn kém chưa có hồi kết ở Yemen, ngăn chặn quân nổi dậy Houthi được Iran hậu thuẫn tiến đến eo biển Bab el Mandeb trọng yếu. Thế nhưng, phe Houthi còn lâu mới bị đánh bại và cuộc xung đột đang khiến Ả Rập Saudi hao tổn tiền bạc và tài nguyên.

Ở nơi khác, Ả Rập Saudi thậm chí còn ít thành công hơn. Tại Syria, sự ủng hộ ban đầu dành cho phe nổi dậy Ả Rập dòng Sunni chẳng đi đến đâu. Lực lượng nổi dậy còn lại phần lớn hiện hoạt động dưới ngọn cờ Thổ Nhĩ Kỳ nhưng họ chỉ kiểm soát các khu vực xa xôi hẻo lánh.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tiếp Thái tử Ả Rập Saudi Mohammed bin Salman (trái) tại Nhà Trắng hôm 20-3 Ảnh: REUTERS

Trong khi đó, sự can dự của Iran nhân danh Tổng thống Bashar al-Assad đã giúp bảo vệ được chiếc ghế của ông ta và quyền kiểm soát phần lãnh thổ trung tâm và đông dân nhất Syria. Còn trong cuộc chơi giành ảnh hưởng ở Iraq, Ả Rập Saudi hầu như không thể sánh với Iran. Ở Lebanon cũng thế, Tehran đã thắng.

Ả Rập Saudi thiếu sức mạnh và kỹ năng để cản trở Iran. Vì thế, MBS có lẽ mong muốn nhận được những cam kết chắc chắn từ Mỹ. Chẳng hạn: một chiến lược rõ ràng huy động khí tài có sẵn để chặn đứng và lấy lại những gì Iran có được ở Syria; ủng hộ Ả Rập Saudi/Các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống nhất trong cuộc chiến Yemen; nhìn nhận Iran đang xâm nhập mạnh mẽ ở Iraq hoặc xem chuyện Tehran tăng cường viện trợ cho Lebanon có nghĩa là củng cố phong trào Hezbollah.

Có thể MBS phải thất vọng. Có thông tin nói chính quyền Mỹ đang mong Ả Rập Saudi gia tăng các cam kết chống Iran và thậm chí hứa chi 4 tỉ USD cho tái thiết ở Đông Syria. Chính quyền Mỹ tiếp tục có những tiếng nói khác nhau về kế hoạch riêng của mình.

Cho đến giờ, cam kết thực tế của chính quyền ông Trump trong việc giảm ảnh hưởng của Iran tại khu vực không khác gì mấy người tiền nhiệm (ngoại trừ chuyện ông Trump cứng rắn với việc thực thi thỏa thuận hạt nhân Iran hoặc đe dọa từ bỏ nó). Những phát biểu mơ hồ của tổng thống Mỹ tại buổi họp báo với Thái tử Ả Rập Saudi tại Phòng Bầu dục hôm 20-3 không cho thấy một kế hoạch hành động cụ thể nào.

Vậy là Ả Rập Saudi rất muốn bắt đầu theo đuổi các mục tiêu chung (với Mỹ) nhưng lại thiếu sức mạnh và kỹ năng để làm thế. Trong khi đó, Washington rõ ràng có những khả năng cần thiết nhưng dường như chưa chắc có muốn sử dụng nó hay không.

Trong chuyến công du lần này, Thái tử Mohammed bin Salman có thể tìm thấy ở Mỹ những người ủng hộ chương trình cải tổ của ông và thậm chí không ít nhà đầu tư cho các dự án thành phố khổng lồ của mình.

Tuy nhiên, động thái làm mới hình ảnh có thể chưa đem lại cho ông mối quan hệ đối tác mong muốn.

NGÔ SINH (lược dịch từ tạp chí New Republic)

Thái tử Ả Rập Saudi \'không cho mẹ ruột gặp vua cha hơn 2 năm\' Một số quan chức Mỹ giấu tên tiết lộ với đài NBC rằng Thái tử Ả Rập Saudi Mohammed bin Salman đã ngăn cản không ...

Ả Rập Saudi và Ai Cập góp 10 tỉ USD xây “đại thành phố” Hôm 4-3, Ả Rập Saudi và Ai Cập đã thành lập quỹ đầu tư chung trị giá 10 tỉ USD để phát triển một thành ...