Trên bản đồ giao thông xanh toàn cầu, Na Uy nổi bật như một ngôi sao sáng. Từ quốc gia xuất khẩu dầu mỏ hàng đầu, Na Uy đã trở thành “thủ phủ xe điện” của thế giới, với tỷ lệ xe điện mới bán ra chiếm gần như tuyệt đối.
Bí quyết thành công của Na Uy trong giao thông xanh bắt đầu từ việc tạo ra môi trường tiện ích để người dân muốn chuyển đổi (từ dùng xe xăng sang xe điện) chứ không phải bị bắt buộc chuyển đổi.
Tại Thủ đô Oslo, câu chuyện này càng rõ nét hơn. Từ một thành phố có hạ tầng giao thông truyền thống, Oslo đã biến mình thành một hệ sinh thái giao thông không phát thải, nơi xe điện không chỉ là phương tiện di chuyển mà còn là biểu tượng của lối sống bền vững.
Điểm mấu chốt trong cách tiếp cận của Na Uy là trao cho người dân nhiều lợi ích hơn là dùng chế tài.
Lợi ích tài chính rõ ràng bên cạnh sự tiện dụng
Na Uy áp dụng chính sách miễn thuế VAT và thuế nhập khẩu đối với xe điện, khiến giá bán tương đương hoặc rẻ hơn nhiều mẫu xe xăng dầu cùng phân khúc.
Xe điện được miễn hoặc giảm phí đường bộ, phí phà, phí đỗ xe ở nhiều khu vực. Giá điện ở Na Uy rẻ hơn nhiều so với nhiên liệu hóa thạch, cộng với chi phí bảo dưỡng ít hơn.
Xe điện được phép chạy vào làn xe buýt trong giờ cao điểm, giúp rút ngắn thời gian di chuyển. Ở Oslo, nhiều điểm đỗ xe công cộng miễn phí hoặc ưu tiên cho xe điện, thuận tiện cho cư dân và khách du lịch.
Tại Na Uy, xe điện không chỉ là phương tiện mà còn là tuyên ngôn sống xanh. Việc sở hữu xe điện thể hiện ý thức trách nhiệm với môi trường và được xã hội nhìn nhận tích cực.
Chính sách rõ ràng và lâu dài, tạo niềm tin cho thị trường
Na Uy duy trì chính sách hỗ trợ xe điện xuyên suốt hơn 30 năm, bất kể thay đổi gì diễn ra trong bộ máy chính phủ. Điều này tạo ra niềm tin dài hạn cho cả người tiêu dùng và các hãng sản xuất.
Khi điều chỉnh, chính phủ công bố lộ trình rõ ràng, cho phép thị trường thích ứng. Nước này đặt ra mục tiêu năm 2025 là tất cả xe mới bán ra sẽ là xe không phát thải - nhưng đây là mục tiêu khuyến khích, không phải lệnh cấm tuyệt đối.
Không chỉ tạo lợi ích, Na Uy đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng sạc để giải quyết vấn đề lớn nhất của người dùng xe điện – nỗi lo lắng về phạm vi hoạt động. Và chính quyền đã bắt tay giải quyết triệt để vấn đề này khi:
Trạm sạc nhanh phủ khắp: Từ trung tâm thành phố đến vùng ngoại ô, từ bãi đỗ công cộng đến trung tâm thương mại.
Quyền được sạc: Luật yêu cầu chủ tòa nhà, chung cư tạo điều kiện cho cư dân lắp đặt trạm sạc nếu có chỗ đỗ.
Hệ thống thanh toán thống nhất: Một ứng dụng hoặc thẻ duy nhất dùng cho tất cả trạm sạc, giảm phiền toái cho người dùng.
Nhờ đó, việc sử dụng xe điện ở Oslo trở nên tiện lợi tương đương - thậm chí tiện hơn - so với xe xăng.
Và hơn cả, chính phủ không đơn độc trong hành trình này. Hiệp hội Xe điện Na Uy (Elbilforeningen) và nhiều tổ chức xã hội đóng vai trò vận động, tư vấn và kết nối cộng đồng. Hiệp hội này có hơn 120.000 thành viên, thường xuyên tổ chức sự kiện, chia sẻ kinh nghiệm, hướng dẫn người mới. Cộng đồng người dùng sẵn sàng chia sẻ trạm sạc tại nhà, ứng dụng, hoặc mẹo sử dụng hiệu quả.
Các tổ chức hay hiệp hội nỗ lực vận động chính sách, đưa tiếng nói của cộng đồng vào nghị trường, đảm bảo chính sách thân thiện với người tiêu dùng với mục tiêu “Biến xe điện thành một phần của văn hóa sống xanh Na Uy”.
Oslo thử nghiệm xe buýt điện và taxi điện để hoàn thiện hệ sinh thái giao thông sạch. Theo số liệu năm 2023, hơn 80% phương tiện mua mới ở Oslo là xe không phát thải và tỷ lệ này tăng theo từng năm.
Thành tựu và tác động
Đến nay, con số thống kê cho thấy, 88 - 94% xe mới bán ra ở Na Uy là xe điện hoàn toàn. Nhờ đó, nước này cắt giảm hàng triệu tấn CO₂ phát thải mỗi năm; tạo việc làm mới trong ngành sản xuất, lắp đặt và bảo dưỡng hệ thống sạc; tăng cường hình ảnh quốc gia tiên phong trong công nghệ sạch.
Tuy nhiên, thành công lớn trong thực hiện giao thông xanh tại Na Uy cũng đặt ra không ít vấn đề. Đó là: Quá tải làn xe buýt do lượng xe điện tham gia đông đúc; giảm doanh thu thu phí đường và phà; nguy cơ bất bình đẳng khi ưu đãi ban đầu chủ yếu có lợi cho nhóm thu nhập cao.
Hiện nay, Na Uy đang dần điều chỉnh chính sách để giải quyết thách thức nêu trên, như áp dụng thu phí nhẹ cho xe điện và đầu tư vào phương tiện công cộng.
Câu chuyện trở thành “thủ phủ xe điện” thế giới của Na Uy cho thấy: Khi lợi ích đủ hấp dẫn, người dân sẽ tự chọn cách phù hợp cho mình; chính sách ổn định lâu dài giúp thị trường và công nghệ phát triển bền vững; hạ tầng đi trước mới tạo niềm tin cho người dùng và cuối cùng là cộng đồng tham gia tích cực giúp chính sách sống lâu và hiệu quả.
Bài học từ Na Uy không chỉ dành cho các quốc gia giàu có. Dù nguồn lực khác nhau, mọi thành phố đều có thể bắt đầu bằng ưu tiên lợi ích, đầu tư hạ tầng, và khơi dậy tinh thần cộng đồng - con đường chắc chắn hơn nhiều so với áp đặt luật lệ ràng buộc.
Thủ đô Oslo đóng vai trò là phòng thí nghiệm đô thị cho chính sách giao thông xanh của Na Uy.
Trung tâm thành phố giảm lưu lượng xe chạy xăng dầu nhưng không cấm tuyệt đối, tạo không gian ưu tiên cho xe điện, xe đạp và người đi bộ. Khu vực phát thải bằng 0 được triển khai tại nhiều quận, khuyến khích doanh nghiệp vận tải đổi sang xe điện; đưa vào thử nghiệm xe buýt điện và taxi điện để hoàn thiện hệ sinh thái giao thông sạch.
Theo số liệu năm 2023, hơn 80% phương tiện mua mới ở Oslo là xe không phát thải và tỷ lệ này tăng theo từng năm.
Những thành công ở Oslo nhanh chóng được mở rộng ra các thành phố khác của Na Uy. Hiện ở Oslo, khoảng 4 trong 10 chiếc xe đang lưu thông là xe điện.
Ngày đăng: 13:35 | 12/08/2025
Thái An / vietnamnet.vn