Mỹ - Ukraine nhất trí về thỏa thuận khoáng sản: Kỳ vọng bảo đảm an ninh lâu dài từ Washington

Phó Thủ tướng Ukraine Olha Stefanishyna xác nhận, các cuộc đàm phán đang diễn ra theo hướng tích cực và Tổng thống Volodymyr Zelensky có thể đến Washington trong tuần này để ký kết thỏa thuận.

Sau đề xuất của Tổng thống Donald Trump yêu cầu Ukraine nhượng lại lợi nhuận trị giá 500 tỷ USD từ đất hiếm để bù đắp khoản viện trợ quân sự 350 tỷ USD mà phía Kiev phản đối, chính quyền Mỹ đã điều chỉnh lại các điều khoản. Tổng thống Volodymyr Zelensky cho rằng, con số thực tế Washington viện trợ chỉ khoảng 90 tỷ USD và việc nước này phải hoàn trả gấp đôi số tiền viện trợ là không công bằng. Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận Ukraine không còn lựa chọn nào khác ngoài việc ký kết thỏa thuận để có các bảo đảm an ninh cụ thể từ Mỹ.

Ukraine là một trong những quốc gia giàu tài nguyên nhất của Lục địa già. Theo đó, Ukraine đang sở hữu đáng kể trữ lượng khoáng sản, nổi bật là nguồn tài nguyên đất hiếm được sử dụng trong ngành công nghiệp quốc phòng, hàng không vũ trụ, công nghệ và sản xuất năng lượng. Đây được xem là lợi thế riêng có của Ukraine so với nhiều quốc gia khác ở châu Âu. Cũng vì vậy, Ukraine luôn nhận được sự quan tâm từ nhiều quốc gia khác trên thế giới.

Các nhà khoa học cho rằng, Ukraine chứa khoảng 5% tổng trữ lượng đất hiếm của thế giới và là một trong những quốc gia có trữ lượng titan lớn nhất châu Âu. Kim loại bền, nhẹ này là thành phần quan trọng trong máy bay, tên lửa và vô số thiết bị dân sự khác. Quốc gia Đông Âu này có tới 20.000 mỏ và 116 loại khoáng sản, hầu hết chưa được khai thác. Những nỗ lực của Ukraine nhằm phát triển các mỏ khoáng sản và dự trữ năng lượng như tư nhân hóa dầu khí (năm 2013), thu hút đầu tư để khai thác khoáng sản (năm 2021) đã bị đình trệ do cuộc xung đột với Nga từ năm 2022 đến nay.

Các mỏ khoáng sản của Ukraine có giá trị lên tới hàng nghìn tỷ USD, là nguồn tài nguyên quan trọng theo góc độ địa chính trị. Trung Quốc hiện không chỉ dẫn đầu trong việc khai thác đất hiếm mà còn có năng lực sản xuất và tinh chế lớn nhất (kiểm soát 70% công suất khai thác toàn cầu và 90% công suất chế biến). Khi sự phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc ngày càng tăng, nền kinh tế số hai thế giới đã sử dụng nó như một đòn bẩy trong cuộc tranh chấp thương mại Mỹ - Trung Quốc năm 2019. Vì vậy, việc đa dạng hóa nguồn cung đất hiếm có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với Mỹ và Liên minh châu ÂU (EU). Phương Tây muốn bảo đảm nguồn cung đất hiếm từ một đối tác chiến lược và Ukraine là lựa chọn tối ưu. Còn với Mỹ, việc chuyển sang khai thác đất hiếm từ Ukraine có thể khiến xứ Cờ hoa ít lo ngại hơn về mặt an ninh quốc gia.

Tổng thống Volodymyr Zelensky đã “định vị” các nguồn tài nguyên của Ukraine như một phần trong kế hoạch đàm phán hòa bình. Theo tiết lộ từ các báo cáo vào cuối năm 2024, chính quyền Tổng thống Volodymyr Zelensky thậm chí đã trì hoãn một thỏa thuận về khoáng sản với chính quyền cựu Tổng thống Joe Biden để có thể “trao đổi” với ông Donald Trump trong trường hợp thắng cử. Với chương trình nghị sự “Nước Mỹ trên hết”, Tổng thống Donald Trump có thể tìm cách thúc đẩy khả năng cạnh tranh của Washington nhằm giành thế thượng phong trước Bắc Kinh trên thị trường đất hiếm.

Tuy nhiên, Giáo sư Kinh tế Yuriy Gorodnichenko tại Đại học California cho biết, những nỗ lực nhằm phát triển và khai thác các nguồn tài nguyên này không thể diễn ra trong một sớm một chiều. Các công ty khai thác của phương Tây phần lớn không thể xây dựng doanh nghiệp đất hiếm của riêng mình do bị cản trở bởi các vấn đề về môi trường, thách thức trong quá trình chế biến, giá cả biến động mạnh và khó khăn trong việc cạnh tranh với các nhà sản xuất Trung Quốc.

Nguồn khoáng sản phong phú của Ukraine đã chứng minh được vị thế trong cuộc chiến - đầu tiên là đối với Nga và bây giờ là đối với Mỹ. Ý tưởng này xuất hiện vào thời điểm mà việc tiếp cận các lĩnh vực khoáng sản quan trọng ngày càng trở nên khó khăn. Và rõ ràng, tài nguyên thiên nhiên của Ukraine sẽ là một trong những yếu tố mang tính quyết định trong các cuộc đàm phán ngoại giao liên quan đến xung đột Nga - Ukraine trong tương lai.

https://hanoimoi.vn/my-ukraine-nhat-tri-ve-thoa-thuan-khoang-san-ky-vong-bao-dam-an-ninh-lau-dai-tu-washington-694358.html