Hình ảnh, quan điểm và phong cách lãnh đạo của Jack Ma hiện nay khác rất nhiều so với thời điểm trước năm 2020.
Năm 2020, một bài phát biểu thẳng thắn đã đẩy Jack Ma, người sáng lập Alibaba, vào một cuộc "ẩn mình" kéo dài. Gã khổng lồ công nghệ này, từng là biểu tượng của sự trỗi dậy kinh tế Trung Quốc, cũng phải hứng chịu những đòn trừng phạt nặng nề từ Bắc Kinh.
Giờ đây, Jack Ma đã trở lại, không phải với vai trò chủ tịch hay CEO, mà là một chiến lược gia thầm lặng, người đang dẫn dắt Alibaba thực hiện một cuộc cách mạng vĩ đại: chuyển dịch tầm nhìn từ thương mại điện tử (TMĐT) và fintech sang Trí tuệ nhân tạo (AI).
Tái xuất
Sau hơn ba năm gần như vắng bóng khỏi đời sống công chúng, Jack Ma đã bất ngờ quay trở lại Alibaba trong một vai trò mới: không còn là nhà sáng lập bộc trực thường xuyên xuất hiện trên sân khấu, mà là “kiến trúc sư chiến lược” âm thầm nhưng có ảnh hưởng sâu rộng.
Sự trở lại này không chỉ là một cú hích tinh thần cho hàng chục nghìn nhân viên Alibaba, mà còn báo hiệu một bước ngoặt trong hành trình tái định vị của tập đoàn từng thống trị thương mại điện tử (TMĐT) Trung Quốc.
Cú sốc năm 2020, khi Jack Ma công khai chỉ trích các cơ quan quản lý tài chính, đã kéo theo hệ lụy khổng lồ: IPO của Ant Group bị đình chỉ, Alibaba mất hàng trăm tỷ USD giá trị vốn hóa, và bản thân Ma rút khỏi sân khấu. Hình ảnh “doanh nhân ngôi sao” biến mất, thay vào đó là một bóng dáng kín tiếng, xa rời ánh đèn.
Tuy nhiên, việc ông trở lại trụ sở Alibaba từ năm 2023 và bắt đầu tham gia sâu vào các quyết sách lớn, cho thấy Jack Ma không hề “nghỉ hưu” như nhiều người lầm tưởng.
Khác với trước đây, lần này ông không cần một chức danh chính thức để khẳng định ảnh hưởng. Các dự án chiến lược, đặc biệt liên quan đến trí tuệ nhân tạo (AI), cloud và chip bán dẫn, đều mang dấu ấn trực tiếp từ Jack Ma.
Điều này tạo ra một hình thức lãnh đạo mới: quyền lực không nằm trên danh thiếp, mà trong khả năng đọc tình thế và định hướng dài hạn.
Tờ New York Times (NYT) cho hay thậm chí ngay cả định hướng của Jack Ma hiện nay cũng đã khác.
Trước năm 2020, tầm nhìn của Alibaba được định hình bởi hai trụ cột chính: TMĐT và tài chính. Dưới sự lãnh đạo của Ma, Alibaba đã xây dựng một đế chế khổng lồ xoay quanh Taobao, Tmall và Ant Group. Họ thách thức các ngân hàng truyền thống, định hình lại thói quen mua sắm và thanh toán của hàng triệu người tiêu dùng.
Đây là giai đoạn hoàng kim của Alibaba khi Taobao, Tmall và Ant Group từng là những biểu tượng của “Trung Quốc số”, giúp Jack Ma trở thành gương mặt đại diện cho sự bùng nổ tư nhân.
Tuy nhiên chính sự thống trị và phong cách ngông nghênh đã khiến Alibaba trở thành mục tiêu của cuộc trấn áp chống độc quyền. Khi Ma rút lui, Alibaba dường như loay hoay tìm hướng đi trong bối cảnh cạnh tranh TMĐT ngày càng khốc liệt và những quy định siết chặt.
Khi thị trường mua sắm trực tuyến chững lại, tăng trưởng người dùng chỉ còn quanh mức 1%/năm, Alibaba buộc phải tìm hướng đi mới. Xin được nhắc rằng hàng loạt những cái tên như Pinduoduo, Douyin, JD.com, Meituan đang trỗi dậy trong khi “miếng bánh” thị phần đang chững lại.
Bởi vậy hiện nay, Jack Ma hiểu rõ rằng tương lai của công nghệ Trung Quốc không còn nằm ở “sàn thương mại điện tử”, mà ở những công cụ nền tảng của kỷ nguyên AI. Chính vì vậy, Alibaba cam kết chi 380 tỷ NDT (hơn 53 tỷ USD) trong ba năm cho hạ tầng AI và điện toán đám mây, song song với hàng loạt khoản đầu tư vào các startup robot, video AI, mô hình ngôn ngữ và chip.
Đây được xem là một bước đi chiến lược, nhằm đưa Alibaba trở lại vị thế dẫn đầu công nghệ và thoát khỏi cuộc chiến giá cả.
Đồng thời, nhà sáng lập này đã thúc đẩy một sự thay đổi văn hóa nội bộ, hướng toàn bộ nguồn lực và bộ não của công ty vào việc phát triển các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM), các công cụ tạo video bằng AI và robot hình người.
Hãng tin CNBC cho hay chỉ trong vòng chưa đầy hai năm, tập đoàn đã bơm hơn 3,3 tỷ USD vào các thương vụ AI, biến mình thành nhà đầu tư tư nhân lớn nhất Trung Quốc trong lĩnh vực này. Cổ phiếu Alibaba đã tăng 90% từ đầu năm đến nay.
Dưới sự chỉ đạo của Ma, Alibaba đang biến mình thành một cường quốc công nghệ toàn diện. Họ đang sử dụng AI để tối ưu hóa mọi khía cạnh của kinh doanh, từ nâng cao trải nghiệm mua sắm trên các nền tảng cũ đến phát triển những sản phẩm hoàn toàn mới.
Mảng điện toán đám mây, từng bị lãng quên, giờ đây trở thành trung tâm của cuộc cách mạng này, cung cấp nền tảng và sức mạnh tính toán cho các dự án AI của cả tập đoàn và các đối tác. Doanh thu mảng điện toán đám mây của Alibaba đã tăng 26% trong quý gần nhất lên 33,4 tỷ NDT.
Lợi hại hơn xưa
Sự trở lại của Ma trong những năm gần đây không phải là một sự tái xuất đình đám, mà là một sự tái sinh lặng lẽ. Ông không đứng trên sân khấu lớn, không đưa ra những phát ngôn gây sốc.
Thay vào đó, ông làm việc âm thầm từ trụ sở, đeo chiếc thẻ nhân viên giản dị và tập trung vào một nhiệm vụ duy nhất: định hình lại tương lai của Alibaba bằng AI. Đây là một bước đi chiến lược, không chỉ giúp Alibaba thoát khỏi cuộc chiến giá cả đã làm hao mòn lợi nhuận mà còn đưa công ty trở về với "điểm mấu chốt" được chính phủ Trung Quốc ủng hộ, đó là phát triển công nghệ lõi.
Nếu trước kia Jack Ma được nhớ đến bởi những phát ngôn sắc sảo, thậm chí gây tranh cãi, thì nay ông lại thể hiện sự khôn ngoan của một người từng nếm trải “cơn thịnh nộ” của cơ quan quản lý. Ông ít nói hơn, nhưng chiến lược thì táo bạo và bài bản hơn.
Theo Fortune, sự khéo léo trong việc gắn mục tiêu của Alibaba với ưu tiên quốc gia như tạo thêm việc làm thông qua dịch vụ giao hàng hay phát triển công nghệ lõi để giảm phụ thuộc nước ngoài đã giúp Jack Ma không còn là cái tên nhạy cảm trong mắt chính quyền.
Với nhân viên, sự trở lại của ông giống như việc “truyền máu” cho một cơ thể mệt mỏi. Văn hóa khởi nghiệp từng làm nên thương hiệu cho Alibaba được khơi dậy trở lại. Với nhà đầu tư, nó mang đến kỳ vọng rằng Alibaba không chỉ trụ vững trong TMĐT, mà còn đủ sức vươn lên thành một tập đoàn công nghệ lõi, có thể so sánh với Google hay Amazon.
Tất nhiên, những mảng cốt lõi của Alibaba sẽ không bị bỏ quên. Tờ Financial Times (FT) cho hay Alibaba đang khao khát lấy lại thị phần trong mảng giao đồ ăn, logistics, e-commerce, nơi Ma đã từng là người tiên phong. Ví dụ: phần thị phần Ele.me hay mảng giao hàng thực phẩm gần bằng Meituan.
Với trợ giá mạnh, chiến lược đua giá (price war) đã được Jack Ma đồng ý để cạnh tranh quyết liệt hơn với đối thủ. Dù không là CEO hay Chủ tịch chính thức, Jack Ma tham gia quyết định lớn như việc phân bổ ngân sách trợ giá (subsidies) lên tới khoảng 50 tỉ NDT (7 tỉ USD) để đối phó với đối thủ JD.com và Meituan.
Có thể nói, Jack Ma hôm nay lợi hại hơn chính ông của một thập kỷ trước ở chỗ: ông không còn là “người tiên phong dám nói” chỉ dựa vào tầm nhìn và sự liều lĩnh, mà đã trở thành “chiến lược gia lão luyện”, biết điều tiết tham vọng của công ty trong khuôn khổ chính trị, biết lựa chọn con đường công nghệ có khả năng định hình cả nền kinh tế số Trung Quốc.
Nếu như Alibaba trước kia chỉ được coi là biểu tượng thương mại điện tử, thì dưới sự trở lại của Jack Ma, tập đoàn này đang dần định vị lại mình như một trụ cột trong cuộc đua AI toàn cầu.
Sự trở lại của Ma không chỉ là một tín hiệu cho giới đầu tư rằng Alibaba đang trên đà phục hồi. Đó còn là bằng chứng cho thấy một tầm nhìn chiến lược táo bạo đã được thực hiện.
Bằng cách tập trung vào AI, Jack Ma đã đưa Alibaba vượt qua cơn bão chính trị và cạnh tranh khốc liệt, định vị lại công ty không chỉ là một gã khổng lồ bán lẻ mà còn là một người chơi chủ chốt trong cuộc đua công nghệ toàn cầu.
Jack Ma đã trở lại, không phải để tái hiện quá khứ, mà để kiến tạo một tương lai mới cho Alibaba và chính mình.
*Nguồn: Fortune, BI, CNBC, NYT
Ngày đăng: 12:10 | 23/09/2025
Băng Băng / Market Times