Hội nghị Thượng đỉnh khẩn cấp Liên đoàn Arab và Tổ chức Hợp tác Hồi giáo: Đoàn kết để tìm kiếm hòa bình

Sự kiện này là một biểu hiện rõ ràng về tinh thần đoàn kết của các nước vùng Vịnh trong việc gia tăng áp lực lên Israel nhằm chấm dứt xung đột và khủng hoảng nhân đạo ở Dải Gaza.

Trong khi các cuộc đàm phán về thỏa thuận ngừng bắn và thả con tin giữa Tel Aviv và Hamas đang diễn ra, vụ không kích của Israel vào thủ đô Doha (Qatar) đã dẫn đến Hội nghị Thượng đỉnh khẩn cấp AL-OIC hôm 15-9. Đại diện từ 57 thành viên OIC và AL đã tham dự sự kiện. Quy mô của hội nghị cho thấy mức độ nghiêm trọng của cuộc khủng hoảng và Quốc vương Qatar Tamim bin Hamad Al Thani đã đưa ra những lời lẽ gay gắt lên án cuộc tấn công. Cùng quan điểm, Tổng thống Ai Cập el-Sisi cảnh báo, "hành vi liều lĩnh" của Israel đang làm leo thang xung đột và đe dọa sự ổn định khu vực.

Trong tuyên bố chung cuối hội nghị, các nước thành viên AL và OIC “lên án bằng những từ ngữ mạnh mẽ nhất đối với cuộc tấn công bất hợp pháp của Israel nhằm vào Qatar”, đồng thời tái khẳng định “sự đoàn kết tuyệt đối với Qatar và ủng hộ các bước đi của nước này”. Các quốc gia Arab và Hồi giáo nhấn mạnh, việc Israel không kích Qatar “không chỉ vi phạm chủ quyền của quốc gia này mà còn làm suy yếu các tiến trình hòa giải và kiến tạo hòa bình quốc tế”; đồng thời đòi hỏi Tel Aviv phải “chịu hoàn toàn trách nhiệm liên quan vụ việc”.

Việc tên lửa Israel tấn công vào trung tâm Doha không chỉ là một hoạt động quân sự gây chấn động thế giới Arab và Hồi giáo mà còn thách thức nhiều năm ngoại giao thận trọng, đặc biệt khi Qatar đang đóng vai trò hàng đầu trong nỗ lực làm trung gian chấm dứt cuộc xung đột Israel - Hamas. Các quan chức cấp cao của Hamas, bao gồm cả nhà đàm phán hàng đầu Khalil al-Hayya sống sót sau vụ tấn công nhưng 6 người khác đã thiệt mạng. Mối quan hệ của Qatar với Mỹ và sự hiện diện của giới lãnh đạo cấp cao Hamas tại Doha ngẫu nhiên đã định vị nước này là một bên hòa giải quan trọng trong suốt quá trình. Tuy nhiên, cuộc tấn công của Israel đã làm suy yếu đáng kể tính liên tục của các cuộc đàm phán.

Thành viên cấp cao về chính sách Trung Đông tại Viện Nghiên cứu Chiến lược quốc tế Hasan Al Hasan nhận định, cuộc tấn công của Israel vào các nhà lãnh đạo Hamas ở nước ngoài không bất ngờ, nhưng việc vi phạm chủ quyền của Qatar đã làm "thay đổi cuộc chơi".

Dù vậy, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu vẫn tỏ ra cứng rắn trước sự lên án của khu vực và quốc tế, bao gồm cả Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Ông kêu gọi Qatar trục xuất các quan chức Hamas đang cư trú tại Doha hoặc "đưa họ ra trước công lý". Thủ tướng Benjamin Netanyahu khẳng định, cuộc xung đột ở Gaza chỉ kết thúc khi Hamas bị tiêu diệt và đã ra lệnh cho quân đội giành quyền kiểm soát thành phố Gaza, bất chấp những lo ngại về tình hình nhân đạo vốn đã rất tồi tệ tại Palestine.

Thời gian vừa qua, với những bước đi thận trọng hướng tới sự xích lại gần nhau, một số nhà lãnh đạo Arab đã dần coi Israel không phải là mối đe dọa mà là một đối tác tiềm năng. Thế nhưng, cuộc không kích Doha có nguy cơ phá vỡ những thành quả mong manh đó, đồng thời khơi dậy sự ngờ vực và thù địch.

Trong khi đó, Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Marco Rubio đã đến Jerusalem hôm 15-9. Truyền thông Mỹ đưa tin, ông Marco Rubio đã phản ứng gay gắt với quyết định của Israel. Tuy nhiên, chính quyền Tổng thống Donald Trump cũng thể hiện rõ, sự ủng hộ của Mỹ dành cho Israel vẫn không thay đổi, ngay cả khi Washington "không phải lúc nào cũng đồng tình với các phương pháp mà Thủ tướng Benjamin Netanyahu sử dụng".

Hội nghị Thượng đỉnh ở Doha diễn ra trong bối cảnh cuộc xung đột tại Gaza đã khiến gần 65.000 người Palestine thiệt mạng kể từ tháng 10-2023. Khi triệu tập hội nghị khẩn cấp này, Qatar đã tìm cách tập hợp tiếng nói của người Arab và Hồi giáo để bảo vệ chủ quyền, đồng thời tập trung sự chú ý của quốc tế vào thảm họa nhân đạo đang diễn ra ở Gaza.

Sự kiện đã kết thúc bằng lời kêu gọi về trách nhiệm, đoàn kết với Palestine và cam kết bảo vệ chủ quyền của Qatar, gửi đi thông điệp rõ ràng rằng Doha không đơn độc. Quan trọng hơn, cuộc không kích vào Doha còn là một phép thử khả năng của Trung Đông trong việc tìm kiếm con đường hướng tới hòa bình trước tình hình hỗn loạn gia tăng.