Elon Musk chậm chân, thị trường 4.500 tỷ USD tràn ngập xe điện Trung Quốc, giá rẻ gần nửa xe Tesla

Năm 2019, Luis Zwiebach, một doanh nhân ngành năng lượng tái tạo từ Peru, đã bay 4.000 dặm tới California để lái thử mẫu Tesla Model 3. Tuy nhiên, do Tesla không có nhà nhập khẩu chính thức tại Peru và thủ tục thông quan xe phức tạp, ông không thể mua được xe mới.

Nhưng Zwiebach không bỏ cuộc. “Tôi tìm được người đã nhập một chiếc Tesla và muốn bán lại”, ông kể. “Tôi đến xem và quyết định mua luôn”.

Khi mang xe về nhà bạn ở ngoại ô Lima, ông gặp rắc rối khi sạc. “Xe không nhận cổng sạc vì không có thiết bị tiếp địa”, Zwiebach nói. “Chúng tôi phải lấy một cái dĩa cắm xuống đất để làm tiếp địa thì xe mới sạc được”.

Xe điện Trung Quốc tràn vào Peru

Ngày nay, việc mua ô tô điện tại Peru dễ dàng hơn nhiều. Tesla vẫn chưa mở showroom, nhưng các hãng Trung Quốc như BYD, Geely và GWM đã tràn vào, bán xe với giá chỉ bằng khoảng 60% so với Tesla. Các thương hiệu truyền thống như Toyota, Kia và Hyundai cũng mở rộng danh mục xe điện.

Theo Hiệp hội Ô tô Peru, trong 9 tháng đầu năm có 135.394 xe mới bán ra, trong đó doanh số xe điện và hybrid đạt kỷ lục 7.256 chiếc, tăng 44% so với cùng kỳ.

Trung Quốc tăng tốc xuất khẩu từ khi cảng Chancay – “siêu cảng” do Bắc Kinh xây dựng – đi vào hoạt động năm ngoái. Cảng này giúp rút ngắn một nửa thời gian vận chuyển xuyên Thái Bình Dương, đúng thời điểm Trung Quốc gặp ngày càng nhiều rào cản thương mại tại Mỹ và châu Âu.

BYD dự kiến mở đại lý thứ 4 ở Lima vào cuối năm nay. Chery và Geely hiện đã có hơn chục đại lý tại Peru.

“Theo đà này, mỗi ngày hơn 2 chiếc xe điện mới bán ra tại Peru”, Zwiebach cho biết từ Lima.

Nhu cầu tăng giúp doanh nhân này mở rộng mảng kinh doanh năng lượng tái tạo, lắp đặt bộ sạc EV, tấm pin mặt trời cho các chủ đầu tư, trường đại học và trung tâm thương mại tại Lima và Arequipa.

“Một chủ đầu tư nói rằng ông ấy sẽ mua penthouse nếu có bộ sạc xe”, Zwiebach kể. “Thế là chúng tôi lắp. Cứ cắm vào như sạc điện thoại”.

Đẩy mạnh thị trường mới

Theo chuyên gia Felipe Munoz (JATO Dynamics), các hãng xe Trung Quốc đang chịu cạnh tranh giá gay gắt trong nước và dư thừa công suất. Vì vậy, họ đẩy mạnh xuất khẩu sang Trung Đông, Trung Á và Mỹ Latinh.

Tại Chile, Chủ tịch Phòng Thương mại Ô tô (CAVEM) Martin Bresciani cho biết các thương hiệu Trung Quốc “đã chứng minh được chất lượng đạt chuẩn toàn cầu”. Xe Trung Quốc chiếm gần 30% thị phần xe mới tại Chile trong quý 1.

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), tỷ lệ xe điện tại Mỹ Latinh – gồm Mexico và Trung Mỹ – đã tăng gấp đôi trong năm 2024 lên khoảng 4%. Số liệu mới nhất cho thấy xe điện chiếm 10,6% xe đăng ký mới ở Chile vào tháng 9, 9,4% ở Brazil tháng 8 và 28% ở Uruguay trong quý 3. Đây đều là các mức cao kỷ lục.

Tại Argentina, bất chấp khó khăn kinh tế và rào cản thương mại, doanh số EV cũng tăng. BYD chính thức gia nhập thị trường này vào tháng 10 và hiện dẫn đầu doanh số thị trường xe điện tại Brazil, Colombia, Ecuador và Uruguay.

Các hãng Trung Quốc đạt thành công nhờ hợp tác với nhà nhập khẩu địa phương và đưa ra mẫu xe phù hợp thị hiếu từng nước, theo khảo sát của Reuters tại các đại lý ở Peru, Chile, Uruguay và Argentina.

Ở Uruguay, BYD hiện là hãng xe bán chạy thứ 3 trên toàn thị trường, chỉ sau Chevrolet và Hyundai. Thị phần xe Trung Quốc tại đây đã tăng gấp đôi từ năm 2023 lên 22%.

Tại Punta del Este, đại lý Stars Motors cho biết doanh số BYD đang vượt nhiều thương hiệu châu Âu và Nhật Bản.

Theo dữ liệu của IMF, GDP của khu vực Nam Mỹ dự kiến đạt 4.500 tỷ USD vào năm 2025.

Cửa ngõ mới cho EV Trung Quốc

Tại siêu cảng Chancay, nơi từng là điểm du lịch biển nhỏ, giờ là hàng dài xe sedan trắng và container nhiều màu. “Mỗi tàu mang theo 800–1.200 xe”, ông Gonzalo Rios, Phó giám đốc Cosco Shipping nói. Cosco kỳ vọng đưa 19.000 xe từ Trung Quốc đến Peru trong năm nay.

Từ cảng, xe tiếp tục được vận chuyển sang Chile, Ecuador và Colombia. Hãng xe Trung Quốc Chery đang sử dụng tuyến hàng hải này để rút ngắn thời gian giao xe khắp khu vực.

Theo dữ liệu hải quan Peru, riêng tháng 7 có 3.057 xe cập cảng, so với 839 chiếc tháng 1.

Brazil – thị trường ô tô lớn nhất Nam Mỹ – chứng kiến cạnh tranh gia tăng. Một số hãng Trung Quốc đang đầu tư nhà máy tại đây. Ví dụ, BYD lắp ráp xe tại nhà máy cũ của Ford ở Bahia từ tháng 10. Còn GWM bắt đầu sản xuất một phần tại cơ sở cũ của Mercedes-Benz từ tháng 8.

GWM kỳ vọng xuất khẩu xe sản xuất tại Brazil sang khu vực Nam Mỹ từ năm 2027 nhờ tận dụng các hiệp định thương mại với Mexico, Chile và khối Mercosur.

Bên cạnh đó, lượng lớn ô tô Trung Quốc vẫn đang được nhập khẩu vào Brazil. Đầu năm nay, tàu chở EV lớn nhất thế giới cập cảng Itajai, mang theo khoảng 22.000 chiếc.

Brazil có thể trở thành trung tâm phân phối khu vực tương tự Chancay, với cảng Vitoria hiện dẫn đầu về lượng xe nhập khẩu.

Ngành công nghiệp và công đoàn Brazil cáo buộc Trung Quốc tận dụng mức thuế EV thấp để “xả hàng”, thay vì đầu tư sản xuất sâu hơn. Chính phủ Brazil đã tái áp thuế nhập khẩu EV, dự kiến tăng lên 35% vào tháng 7/2026.

BYD dự kiến đưa xe từ Brazil sang Argentina vào năm 2027. Hãng kỳ vọng tỷ lệ EV tại Argentina sẽ “bắt kịp Brazil”. Tuy nhiên, việc mở rộng thị phần xe điện tại Nam Mỹ vẫn đối mặt thách thức do quãng đường dài và mạng lưới sạc thưa thớt.

“Nếu muốn chạy dọc bờ biển Peru từ Tumbes đến Tacna thì khó lắm”, Zwiebach nói. “Nhưng chi phí vận hành thấp và xe gần như không phải vào gara”.