Dự thầu cao tốc Bắc - Nam: Nhà đầu tư Trung Quốc áp đảo

Nhà đầu tư ngoại, chủ yếu là Trung Quốc, chiếm hơn một nửa trong tham gia sơ tuyển các dự án cao tốc Bắc - Nam - Ảnh: Độc Lập

Tuy nhiên, việc rất ít nhà đầu tư đến từ châu Âu, Hàn Quốc, trong khi áp đảo là nhà đầu tư Trung Quốc đang dấy lên nhiều băn khoăn.

Nhà đầu tư Trung Quốc “rải thảm”

Sơ tuyển mới chỉ là bước đầu tiên sơ bộ đánh giá chung, hồ sơ mời thầu và dự thảo hợp đồng mới là bộ lọc cuối cùng và quan trọng để lựa chọn những nhà đầu tư đủ năng lực cả về vốn và kinh nghiệm Ông Nguyễn Danh Huy, Vụ trưởng Vụ Đối tác công - tư, Bộ GTVT

Theo số liệu từ các ban quản lý dự án (QLDA), tính đến thời điểm đóng hồ sơ sơ tuyển của 8 dự án thành phần đầu tư theo phương thức công - tư (PPP) của cao tốc Bắc - Nam, đã có 60 bộ hồ sơ được nộp.

Đáng chú ý, chỉ có 2 nhà đầu tư Pháp tham gia là liên danh VINCI Highways - Horizon Invest. Trong khi đó doanh nghiệp (DN) Trung Quốc “rải thảm” hồ sơ khi tham gia vòng sơ tuyển của nhiều dự án. Có thể kể tới Tập đoàn xây dựng đường sắt Trung Quốc và các công ty thành viên như China Railway Construction Investment Group Co., China Railway 21st Bureau Group Co... Nhóm nhà đầu tư này liên danh với một số doanh nghiệp VN nộp hồ sơ tham gia dự án Nghi Sơn - Diễn Châu, Diễn Châu - Bãi Vọt, Nha Trang - Cam Lâm, Cam Lâm - Vĩnh Hảo, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây. Tập đoàn xây dựng đường sắt Trung Quốc cũng là công ty mẹ của Công ty hữu hạn Tập đoàn cục 6 Đường sắt Trung Quốc - tổng thầu EPC dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông. Ngoài ra, nhiều DN Trung Quốc khác cũng tham gia sơ tuyển vài dự án cùng lúc như Công ty cơ khí cảng Trung Quốc, Tổng công ty cầu và đường Trung Quốc...

Đại diện một ban QLDA cho biết, các DN Trung Quốc và Hàn Quốc tham gia sơ tuyển đều là những tên tuổi khá lớn. Trong đó, Công ty TNHH kỹ thuật và xây dựng Daewoo, Công ty TNHH kỹ thuật và xây dựng Lotte từng tham gia xây dựng tại VN như gói thầu tại Đà Nẵng - Quảng Ngãi, Công ty TNHH kỹ thuật và xây dựng Hyundai. Việc liên danh với một số DN trong nước để “mượn” yếu tố kinh nghiệm, còn đa số các nhà đầu tư Trung Quốc hay Hàn Quốc đều rất mạnh về yếu tố vốn tự có cũng như khả năng huy động vốn với lãi suất rất thấp (0 - 2%).

Doanh nghiệp nội buộc phải liên kết

Cao tốc Bắc - Nam thu hút đông nhà đầu tư nước ngoài đăng ký tham gia, chủ yếu đến từ Trung Quốc. Ảnh: Ngọc Thắng

Dù không xuất hiện những tập đoàn tư nhân lớn của VN được kỳ vọng sẽ tham gia cao tốc Bắc - Nam, song các dự án thành phần vẫn có những cái tên quen thuộc trong lĩnh vực giao thông như Đèo Cả, Phương Thành, FECON, Cienco 4, Tasco, Cottecons, Sơn Hải... Nếu tính cả liên danh trong nước, liên danh với Trung Quốc, Hàn Quốc, số bộ hồ sơ có tên các nhà đầu tư VN tham gia sơ tuyển cũng chỉ dừng lại ở con số 29, xấp xỉ 50% số lượng hồ sơ dự tuyển. Đáng chú ý, trong số 8 dự án, có dự án QL45 - Nghi Sơn không nhà đầu tư nào của VN tham gia.

Đứng tên trong liên danh tham gia thầu, nhưng một số DN trong nước chỉ là thành viên, đứng đầu vẫn là các DN Trung Quốc. Cụ thể như liên danh China Railway Construction Corp., China Railway Construction Investment Group Co. và Công ty CP Tasco tham gia sơ tuyển cả dự án Nghi Sơn - Diễn Châu và Diễn Châu - Bãi Vọt, song Tasco chỉ là thành viên, đứng đầu liên danh là China Railway Construction Corp.

Thậm chí, có liên danh do DN Trung Quốc đứng đầu, trong khi DN VN tham gia là cái tên khá lạ như liên danh China National Machinery Import&Export Corp - China Railway 21st Bureau Group và Công ty TNHH xây dựng Tự Lập tham gia sơ tuyển cả gói Cam Lâm - Vĩnh Hảo và Vĩnh Hảo - Phan Thiết. Song theo tìm hiểu, Công ty TNHH xây dựng Tự Lập là doanh nghiệp có quy mô khá nhỏ, trụ sở tại Phú Thọ và chỉ mới tham gia một vài dự án bất động sản, đường sá nhỏ.

Việc DN trong nước phải tìm cách liên kết 3 - 4 nhà đầu tư nội khác, hoặc tham gia liên danh với 2 - 3 DN ngoại là điều đã được dự đoán trước vòng sơ tuyển. Lý do đa số DN trong nước nếu đứng riêng lẻ khó lòng thỏa mãn các tiêu chí về vốn chủ sở hữu hoặc công trình tương tự. Sau khi mở thầu sơ tuyển nhà đầu tư, các ban QLDA sẽ tiến hành chấm sơ tuyển để đánh giá năng lực và kinh nghiệm nhà đầu tư theo tiêu chí quy định trong hồ sơ mời thầu với thang điểm 100 (năng lực tài chính nhà đầu tư chiếm 60 điểm, năng lực kinh nghiệm chiếm 30 điểm và phương pháp triển khai dự án 10 điểm). Mỗi dự án sẽ lựa chọn tối đa 5 nhà đầu tư được tính theo thang từ cao xuống thấp trước khi vào vòng đấu thầu chính thức.

Siết bộ “lọc” nhà đầu tư

Theo ông Nguyễn Danh Huy, Vụ trưởng Vụ Đối tác công - tư (PPP), Bộ GTVT, hiện Bộ GTVT và các đơn vị tư vấn đang hoàn thiện xây dựng hồ sơ mời thầu và dự thảo hợp đồng cho 8 dự án cao tốc Bắc - Nam, dự kiến hơn 1 tháng tới sẽ hoàn thiện. Sau khi hoàn thiện, Bộ GTVT sẽ tham vấn ý kiến các bộ ngành cũng như các chuyên gia trước khi chốt, vì hồ sơ mời thầu cũng như hợp đồng quy định các điều khoản rất chặt chẽ và phức tạp.

“Sơ tuyển mới chỉ là bước đầu tiên sơ bộ đánh giá chung, hồ sơ mời thầu và dự thảo hợp đồng mới là bộ lọc cuối cùng và quan trọng để lựa chọn những nhà đầu tư đủ năng lực cả về vốn và kinh nghiệm”, ông Huy cho biết.

Trên thực tế, việc xây dựng hồ sơ mời thầu cho quá trình đấu thầu quốc tế của 8 dự án cao tốc Bắc - Nam là việc khá mới mẻ, ngay cả với Bộ GTVT. Các tiêu chí đưa ra thế nào để “lọc” được nhà đầu tư có năng lực thực sự là một thách thức lớn, đi kèm là cơ chế, điều khoản kiểm soát chặt liên quan đến tiến độ huy động vốn, tiến độ thi công, sử dụng nhà thầu nội, vật tư trong nước như thế nào...

Theo TS Nguyễn Xuân Thủy, chuyên gia giao thông, các nhà thầu Trung Quốc thường có nhiều “chiêu trò” để vượt qua các bước đánh giá kỹ thuật, năng lực; để rồi sau khi trúng thầu, các nhà thầu Trung Quốc lại xin điều chỉnh nhiều thứ, làm chậm tiến độ, gây đội vốn, nâng tổng mức đầu tư của dự án lên gấp nhiều lần, chưa kể để lại nhiều hệ lụy về chất lượng công trình. Mặt khác, phần quản lý phía VN cũng có nhiều kẽ hở, có thể tạo điều kiện cho nhà thầu Trung Quốc có cơ hội làm sai, “chen chân” vào các dự án. Vì thế, dù là đấu thầu quốc tế hay đấu thầu trong nước, cần đặt ra 4 tiêu chí, điều kiện cụ thể: Thứ nhất về mặt công nghệ, vừa phải dùng công nghệ tiên tiến, đạt tiêu chuẩn quốc tế nhưng phải áp vào thực tế tại VN, đảm bảo phù hợp điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng, giao thông, thói quen của người Việt. Thứ hai, đảm bảo giá cả tiết kiệm, tránh lặp lại trường hợp VN làm metro đắt gấp rưỡi thế giới, trong khi mọi thứ từ giá cả vật liệu, nhân công... tại VN đều rẻ hơn rất nhiều. Thứ ba, tiến độ công trình phải được nêu rõ trong hợp đồng, đảm bảo thực hiện một cách nghiêm túc, chặt chẽ. Cuối cùng, tinh thần trách nhiệm, kỷ luật lao động và tất cả những phát sinh về chất lượng, tài chính phải được đưa hết vào trong hợp đồng thật chi tiết, cụ thể.

“Trong hợp đồng cũng cần có độ trễ cho phép. Đơn cử, tôi cho phép anh chênh lệch giá cả từ 10 - 15% so với hợp đồng, nếu vượt quá anh phải tự bỏ tiền bù vào. Tiến độ được phép trễ nhiều nhất nửa năm, hoàn thành sớm thì được thưởng, hoàn thành trễ quá nửa năm thì bị phạt. Tất cả các ràng buộc phải có tính chất pháp lý về trách nhiệm của cả 2 bên. Nếu làm hợp đồng một cách chặt chẽ, nghiêm túc, khoa học, dù đấu thầu trong nước hay quốc tế vẫn đảm bảo được chất lượng, giá cả và tiến độ của công trình”, ông Thủy nêu ý kiến.

Danh sách các nhà đầu tư tham gia sơ tuyển dự thầu cao tốc Bắc - Nam Đoạn Nghi Sơn (Thanh Hóa) - Diễn Châu (Nghệ An): 6 nhà đầu tư nộp hồ sơ, trong đó có 4 doanh nghiệp nước ngoài, liên danh. Gồm: Công ty cơ khí cảng Trung Quốc (TQ); Công ty Daewoo E&C (Hàn Quốc); liên danh Tập đoàn xây dựng đường sắt TQ - Công ty TNHH Tập đoàn xây dựng đường sắt TQ - Công ty CP TASCO; liên danh Cầu đường Sinohydro-Powerchina (TQ). Đoạn Diễn Châu (Nghệ An) - Bãi Vọt (Hà Tĩnh): 10 nhà đầu tư, trong đó 7 nước ngoài, gồm: Công ty cơ khí cảng TQ; Công ty Hyundai E&C (Hàn Quốc); liên danh Tập đoàn xây dựng đường sắt TQ - Công ty TNHH Tập đoàn xây dựng đường sắt TQ - Công ty CP TASCO; liên danh Cầu đường Sinohydro - Powerchina (TQ); Công ty Lotte E&C (Hàn Quốc); Công ty POSCO E&C (Hàn Quốc); Công ty TNHH Tập đoàn đầu tư và xây dựng Vân Nam (TQ). Đoạn Mai Sơn (Ninh Bình) - QL 45 (Thanh Hóa): 11 nhà đầu tư, trong đó 9 nước ngoài. Gồm 1 doanh nghiệp VN liên danh với nhà đầu tư TQ; 2 doanh nghiệp Hàn Quốc, 5 doanh nghiệp TQ và 1 doanh nghiệp Pháp. QL45 - Nghi Sơn (Thanh Hóa): Không có nhà đầu tư trong nước, chỉ có 5 nhà đầu tư, liên danh nước ngoài, gồm: Daewoo E&C (Hàn Quốc), China Railway 16th Bureau Group (TQ), liên danh Tập đoàn cầu và đường TQ, Metallurgical Corporation of China Ltd, liên danh Vinci Highways - Horizon Invest (Pháp). Đoạn Nha Trang - Cam Lâm (Khánh Hòa): 8 đơn vị, trong đó có 4 nhà đầu tư, liên danh nước ngoài. Đó là Công ty TNHH Tập đoàn đầu tư và xây dựng Vân Nam (TQ), Tập đoàn cầu và đường TQ, và hai liên danh giữa công ty VN và doanh nghiệp TQ. Đoạn Cam Lâm (Khánh Hòa) - Vĩnh Hảo (Bình Thuận): 6 đơn vị, trong đó 4 doanh nghiệp, liên danh nước ngoài là Công ty POSCO E&C VN, Công ty cơ khí cảng TQ, Công ty TNHH Tập đoàn đầu tư và thi công Vân Nam, liên danh Công ty China National Machinery Import & Export Corp - Công ty đường sắt 21 TQ - Công ty TNHH xây dựng Tự Lập. Đoạn Vĩnh Hảo - Phan Thiết (Bình Thuận): 5 nhà đầu tư, trong đó có 3 doanh nghiệp, liên danh nước ngoài gồm: Tổng công ty cầu và đường TQ; liên danh China National Machinery Import & Export Corp - Công ty đường sắt 21 TQ - Công ty TNHH xây dựng Tự Lập; liên danh Công ty TNHH China Gezhouba Group - Công ty CP đầu tư xây dựng 194 - Công ty CP đầu tư và phát triển hạ tầng 620. Đoạn Phan Thiết - Dầu Giây (Đồng Nai): 3 nhà đầu tư độc lập là China Railway 16th Bureau Group; Hyundai E&C; Lotte E&C. 6 liên danh gồm liên danh Công ty cơ khí cảng TQ - Công ty CP đầu tư xây dựng 194; CRIG - CRCI - Nguyen Minh; liên danh Công ty hữu hạn CP Tập đoàn Cát Châu Bá (CGGC) - Công ty CP FECON; liên danh Công ty CP Tập đoàn đầu tư địa ốc Nova - GS E&C; Metro Pacific Tollways Corporation - Tổng công ty xây dựng công trình giao thông 6 - Công ty CP đầu tư và phát triển hạ tầng 620 (MPTC - CIENCO 6 - IDIC 620); VINCI Highways - Horizon Invest (Pháp).

Nhà đầu tư trong nước liên danh dự thầu cao tốc Bắc Nam Các doanh nghiệp giao thông lớn trong nước như Đèo Cả, Cienco 4, Tasco, Phương Thành đều nộp hồ sơ thầu cao tốc Bắc Nam.

Những nhà đầu tư nước ngoài dự thầu cao tốc Bắc Nam 7 dự án cao tốc thu hút 36 hồ sơ của doanh nghiệp, liên danh nước ngoài tham gia, phần lớn đến từ Hàn Quốc ...

Nhà đầu tư Trung Quốc quan tâm tới Việt Nam vì giá nhà đất rẻ Vì giá nhà đất tương đối thấp so với các quốc gia như Singapore và Thái Lan, Việt Nam trở thành điểm đầu tư hấp ...