Theo Bloomberg, Ukraine sẽ không thể gia nhập NATO, đồng nghĩa với việc không thể nhận được các bảo đảm an ninh vốn dành cho các nước thành viên. Vậy những lựa chọn khả thi khác là gì?
Việc bảo đảm an ninh cho Ukraine đã trở thành chủ đề then chốt trong các cuộc đàm phán, trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump tìm cách thúc đẩy một thỏa thuận hòa bình.
Quan điểm của Ukraine và phản ứng của Nga
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nhiều lần khẳng định Mỹ và châu Âu cần đưa ra các cam kết cụ thể. Ông cho rằng các bảo đảm này có thể định hình lại cấu trúc an ninh châu Âu trong nhiều thập kỷ tới.
Ông Zelensky mong muốn Ukraine cuối cùng sẽ gia nhập NATO và được hưởng "tiêu chuẩn vàng" về bảo đảm an ninh – Điều 5 của Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương. Tuy nhiên, gia nhập NATO là "lằn ranh đỏ" đối với Nga.
Một số quan chức Mỹ cho rằng Tổng thống Nga Vladimir Putin có thể chấp nhận cơ chế bảo đảm kiểu "Điều 5", song Điện Kremlin chưa lên tiếng xác nhận.
Tổng thống Trump tuyên bố châu Âu phải gánh phần lớn trách nhiệm an ninh cho Ukraine, còn Mỹ "sẽ giúp họ". Trong khi châu Âu tiếp tục tranh luận và vận động Mỹ ủng hộ, Ukraine thúc đẩy hội nhập khu vực sâu rộng hơn, với mục tiêu dài hạn là gia nhập Liên minh châu Âu (EU).
Điều 5 quy định một cuộc tấn công vũ trang nhằm vào một thành viên NATO ở châu Âu hoặc Bắc Mỹ "sẽ được coi là tấn công vào tất cả". Các nước thành viên có nghĩa vụ hỗ trợ đồng minh, bằng biện pháp riêng lẻ hoặc tập thể "khi thấy cần thiết". Đây là cơ chế răn đe đối với mọi mối đe dọa tiềm tàng.
Điều 5 cho phép sử dụng vũ lực, nhưng không đồng nghĩa với việc tự động phát động chiến tranh. Cho đến nay, Điều 5 mới chỉ được viện dẫn một lần, sau vụ khủng bố ngày 11/9/2001 tại Mỹ.
Về triển vọng gia nhập NATO, Ukraine đã sửa Hiến pháp năm 2019, coi việc gia nhập NATO và EU là mục tiêu chiến lược. Tuy nhiên, để được chấp thuận, cần có sự đồng thuận tuyệt đối của các thành viên. Hungary và Slovakia phản đối, Đức cho rằng điều này không thể khi Ukraine còn trong xung đột, còn Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố rằng việc gia nhập NATO là "không thể".
Các lựa chọn thay thế
Mô hình "Điều 5 không chính thức": Thủ tướng Italy Giorgia Meloni từng đề xuất bảo đảm an ninh cho Ukraine mà không cần tư cách thành viên NATO. Theo kế hoạch, các quốc gia có hiệp định song phương với Ukraine sẽ phải đưa ra quyết định chung trong vòng 24 giờ kể từ khi bị tấn công. Hỗ trợ có thể bao gồm viện trợ quân sự, kinh tế và các biện pháp trừng phạt chống Nga.
Bảo đảm từ EU: Điều 42.7 của Hiệp ước EU quy định nếu một thành viên bị tấn công, các nước khác "có nghĩa vụ hỗ trợ bằng mọi phương tiện có thể". Quy định này còn chặt chẽ hơn Điều 5 của NATO, song không bắt buộc phải sử dụng vũ lực. Điều khoản này chỉ được viện dẫn một lần, khi Pháp bị khủng bố năm 2015.
Trong bối cảnh cánh cửa NATO xa vời, hội nhập EU được xem là lựa chọn an ninh dài hạn của Ukraine. Tuy nhiên, tiến trình này phức tạp, kéo dài nhiều năm và hiện gặp trở ngại từ sự phản đối của Hungary.
Hiệp định song phương kiểu Mỹ - Nhật: Một phương án khác là ký các hiệp định phòng thủ song phương, giống mô hình hiệp ước an ninh Mỹ – Nhật năm 1951, cho phép Mỹ đồn trú quân sự và cam kết bảo vệ Nhật Bản. Tuy nhiên, khả năng đạt được thỏa thuận như vậy với Ukraine hiện rất thấp, đặc biệt dưới thời Tổng thống Donald Trump.
Vai trò của đồng minh
Pháp và Anh gần đây đề xuất thành lập một "liên minh tự nguyện" khoảng 30 quốc gia, nhằm xây dựng lực lượng an ninh đa quốc gia hoạt động tại Ukraine sau khi chiến sự kết thúc. Khoảng 10 nước sẵn sàng tham gia. Mỹ loại trừ triển khai bộ binh nhưng để ngỏ khả năng hỗ trợ trên không.
Trong khi đó, NATO và EU tập trung tăng cường sức mạnh tự thân cho quân đội Ukraine, bao gồm huấn luyện, viện trợ vũ khí và thúc đẩy công nghiệp quốc phòng. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen gọi đây là chiến lược biến Ukraine thành "con nhím thép" mà bất kỳ kẻ tấn công nào cũng khó nuốt trôi.
Nga khẳng định phải có tiếng nói trong mọi cơ chế bảo đảm an ninh cho Ukraine, đồng thời đề cập khả năng có sự tham gia của Trung Quốc, Mỹ, Anh và Pháp. Tổng thống Zelensky bác bỏ đề xuất này.
Ngoài ra còn nhiều trở ngại, như chưa rõ quốc gia nào sẽ chi trả cho các cơ chế bảo đảm; đặc biệt, thiếu một lệnh ngừng bắn khiến việc hoạch định kế hoạch gìn giữ hòa bình trở nên bất khả thi.
Tổng thống Mỹ Donald Trump từng kỳ vọng đạt thỏa thuận ngừng bắn với Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Alaska, song sau đó nhấn mạnh cần hướng tới một hiệp định hòa bình toàn diện. Khi chiến sự còn tiếp diễn, mọi nỗ lực đàm phán về bảo đảm an ninh đều hết sức khó khăn.
Ngày đăng: 13:36 | 27/08/2025
Theo Báo điện tử Chính phủ /