Chuyên gia \"ngoại\" hiến kế giúp Việt Nam bắt kịp Lào

GS. Trần Văn Thọ chia sẻ tại một hội thảo thuộc Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2018 (Ảnh: Zing)

Tại hội thảo “Cải thiện năng suất trong bối cảnh công nghiệp hoá” thuộc Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2018 diễn ra sáng 11.1, GS. Trần Văn Thọ, Thành viên Tổ tư vấn Kinh tế của Chính phủ, hiện đang làm việc tại Đại học Waseda (Nhật Bản) đã chia sẻ một số kinh nghiệm nhằm giúp Việt Nam thoát bẫy thu nhập trung bình và bắt kịp Lào về năng suất lao động.

Đặc trưng đáng lo ngại của kinh tế Việt Nam

Theo Giáo sư Trần Văn Thọ, nền kinh tế Việt Nam đang có nhiều đặc trưng đáng lo ngại. Lao động dư thừa trong nông nghiệp và khu vực kinh tế cá thể còn rất lớn trong khi lao động trong nông nghiệp còn chiếm tỷ lệ rất lớn 49,5% năm 2010 và 41,6% năm 2016.

Ngoài ra, tỷ lệ vốn đầu tư trong nền kinh tế không thấp nhưng cơ cấu không hiệu quả. Doanh nghiệp nhà nước giữ vị trí cao và được ưu đãi về vốn, về đất đai. Doanh nghiệp tư nhân nhỏ bé, bất lợi trong thị trường các yếu tố sản xuất như vốn, đất đai. Khu vực kinh tế cá thể còn rất lớn lên tới 32,1% GDP năm 2010 và 30,4% GDP năm 2016.

“Nền kinh tế cũng đang chứng kiến tình cảnh doanh nghiệp vốn nước ngoài (FDI) chiếm vị trí lớn nhưng chất lượng FDI còn thấp, ít tác động đến sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng lên cao. Liên kết hàng dọc giữa FDI và doanh nghiệp trong nước còn quá yếu nên tác động lan tỏa của công nghệ, tri thức kinh doanh đến nền kinh tế còn yếu.

Doanh nghiệp Việt Nam, nhất là tư nhân, quy mô quá nhỏ, năng suất thấp, không có năng lực xuất khẩu và không kết nối được với chuỗi giá trị toàn cầu của các công ty đa quốc gia”, GS. Trần Văn Thọ nêu rõ.

Theo GS. Thọ, ông không tìm thấy ở Việt Nam có số liệu thống kê về công nghệ nhập khẩu mỗi năm. Vì vậy, thời gian tới, các bộ ngành liên quan nên thống kê công nghệ nhập khẩu du nhập từ nước ngoài vào Việt Nam mỗi năm bao nhiêu, theo ngành gì.

Ông Thọ chia sẻ: “Việt Nam cứ nghĩ tới cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 cao xa mà có những vấn đề đơn giản chúng ta không làm như muốn rút ngắn khoảng cách công nghệ với các nước, phải nhập khẩu công nghệ nước ngoài về ứng dụng vào sản xuất.

Đồng thời, với Nhật Bản, mỗi kế hoạch chính sách của họ chỉ được thực hiện trong 5 năm, nhưng Việt Nam có khi cả 40 năm mới thực hiện một chính sách”.

Năng suất lao động thua xa Lào

Nhìn vào con số thống kê về tốc độ tăng trưởng kinh tế Việt Nam, ông Ngô Văn Tuấn, Phó trưởng Ban Kinh tế trung ương chia sẻ thông tin, từ khi đổi mới, mở của, tốc độ tăng trưởng đi theo xu hướng giảm dần. Cụ thể, giai đoạn 2001-2005, tăng trưởng kinh tế trung bình đạt 7,51%, đến 2006 -2010 tốc độ giảm 7,02%, 2011-2015 tốc độ chỉ còn 5,67%. Rõ ràng mô hình tăng trưởng không phù hợp với sự thay đổi của nền kinh tế.

Ông Tuấn tiếp tục: “Năng suất lao động rõ ràng có vấn đề, căn cứ vào con số thống kê thấy rất buồn. Theo tính toán của Tổng cục Thống kê, năng suất lao động của Việt Nam năm 2016 chỉ bằng 7% của Singapore; 17,6% của Malaysia và 36,5% của Thái Lan. Mỗi lao động của Việt Nam chỉ có năng suất bằng 42,3% của Indonesia; 56,7% của Philippines và đặc biệt là chỉ bằng 87,4% năng suất lao động của Lào. Điều đáng lo hơn cả là chênh lệch về năng suất lao động giữa Việt Nam với các nước vẫn tiếp tục gia tăng”.

Năng suất lao động của Việt Nam chỉ bằng 87,4% năng suất lao động của Lào (Ảnh minh họa)

Trước thực trạng trên, GS. Trần Văn Thọ chia sẻ, so với Nhật Bản vào khoảng 60 năm trước, Việt Nam hiện nay có nhiều điểm tương đồng.

GS. Thọ kể lại: “Thời kỳ đó, Nhật Bản đã vươn lên trở thành một nước công nghiệp hiện đại nhờ tăng năng suất lao động bằng cách tăng quy mô doanh nghiệp và cải tiến công nghệ. Thập niên 50 và 70 của thế kỷ 20, Nhật Bản chủ yếu nhập khẩu công nghệ từ nước ngoài. Đây là một giải pháp đơn giản và hiệu quả.

Kinh nghiệm của Nhật Bản trong thời kỳ tăng trưởng ngoạn mục (1955 - 1973) cho thấy Nhật có sự chuyển dịch lao động mạnh mẽ sang lĩnh vực công nghiệp. Trong nội bộ ngành công nghiệp cũng có sự dịch chuyển từ các ngành có giá trị gia tăng thấp như dệt may, da giày sang các ngành có giá trị gia tăng cao như điện tử, ô tô”.

Từ đây, GS. Trần Văn Thọ đã chia sẻ một số giải pháp đối với kinh tế Việt Nam. Theo đó, Việt Nam cần đẩy mạnh công nghiệp hóa theo hướng hiện đại sẽ thu hút lao động dư thừa trong nông nghiệp, sẽ “phá hoại một cách sáng tạo” khu vực kinh tế cá thể làm cho năng suất lao động tăng nhanh.

“Công nghiệp hóa không tiến triển, lao động sẽ chuyển sang các ngành dịch vụ giá trị thấp”, ông Thọ cảnh báo.

Ngoài ra, Việt Nam cần khuyến khích du nhập công nghệ, kết hợp với phát triển thị trường vốn sẽ thúc đẩy đầu tư theo hướng cách tân công nghệ, tăng năng suất.

Đồng thời, phải thay đổi chiến lược thu hút FDI, doanh nghiệp trong nước sẽ tham gia vào mạng lưới cung ứng toàn cầu và tăng năng suất qua chuyển giao công nghệ.

\'6.000 ngày thần kỳ của Nhật\' và bài học tăng năng suất cho Việt Nam Tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2018, câu chuyện về tăng trưởng thần kỳ của Nhật Bản thế kỷ trước được nhắc đến như ...

Khi năng suất lao động Việt thấp hơn cả Lào Chúng ta vừa phải nghe một tin chẳng mấy vui vẻ: Năng suất lao động (NSLĐ) Việt đang chỉ bằng 87,4% NSLĐ Lào.