“Cát bỏng” - Thành công mới của nhà văn Nguyễn Như Phong

Ngày 11/11, Lễ tổng kết và trao giải Cuộc thi viết tiểu thuyết, truyện và ký về đề tài “Vì an ninh Tổ quốc và bình yên cuộc sống” lần thứ V, giai đoạn 2022 – 2025 đã chính thức được tổ chức long trọng tại Hà Nội.

Cuộc thi viết tiểu thuyết, truyện và ký “Vì An ninh Tổ quốc và bình yên cuộc sống” lần thứ V do Bộ Công an phối hợp với Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức kéo dài trong 3 năm, từ 2022 - 2025, với sự tham gia nhiệt tình của các tác giả trên khắp mọi miền đất nước.

Phát động từ tháng 12/2022, Ban tổ chức đã triển khai 3 trại sáng tác văn học tại Quảng Ninh, Bà Rịa - Vũng Tàu và Ninh Bình và cuộc thi đã trở thành sân chơi văn học có uy tín, thu hút đông đảo các nhà văn chuyên nghiệp và cây bút trên khắp cả nước. 

Cuộc thi được tổ chức nhằm động viên, khuyến khích, tạo điều kiện cho các nhà văn và các cây bút trong cả nước thâm nhập thực tiễn công tác, chiến đấu của lực lượng CAND nhằm sáng tạo những tác phẩm văn học phản ánh chân thực, sinh động hình tượng người chiến sĩ Công an, những nhiệm vụ thầm lặng, những chiến công xuất sắc của lực lượng Công an nhân dân Việt Nam và toàn dân trong sự nghiệp bảo vệ an ninh Tổ quốc và giữ gìn trật tự an toàn xã hội; đặc biệt là tập trung phản ánh yêu cầu của công tác bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự trong thời kỳ phát triển đất nước và hội nhập quốc tế hiện nay.

Trên cơ sở đó các nhà văn, các tác giả xây dựng nên những tác phẩm văn học có giá trị, vừa góp phần thực hiện nhiệm vụ tuyên truyền chính trị sâu rộng về cuộc sống, chiến đấu và những gian khổ, hy sinh của người chiến sĩ Công an vừa giúp định hình và phát triển vững chắc mảng đề tài văn học liên quan đến lực lượng CAND, đồng thời trong những năm qua các tác phẩm văn học về đề tài này đã thực sự thu hút được sự chú ý, yêu thích của đông đảo bạn đọc. Bên cạnh đó, cuộc thi cũng nhằm tìm kiếm, phát hiện những tài năng văn chương mới, tạo luồng gió mới đối với nền văn học đề tài người chiến sỹ Công an.

Sau 3 năm, Ban Tổ chức đã tiếp nhận 140 tác phẩm ở hai thể loại: tiểu thuyết và truyện – ký. Qua hai vòng sơ khảo và chung khảo, Ban tổ chức đã chọn 34 tác phẩm tiêu biểu nhất được vinh danh, trao giải ở hai hạng mục Truyện ký và Tiểu thuyết. Trong đó, thể loại Truyện ký có 1 Giải A; 2 Giải B; 5 Giải C; 3 Giải Khuyến khích. Thể loại Tiểu thuyết có 3 Giải A; 4 Giải B; 7 Giải C; 9 Giải Khuyến khích.

Trong 4 lần tham dự cuộc thi do Bộ Công an phối hợp với Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức trước đó, nhà văn - nhà báo Nguyễn Như Phong đã có 3 tiểu thuyết đạt giải, đó là tiểu thuyết “Chạy án 1, 2”, tiểu thuyết “Đặc biệt nguy hiểm” và tiểu thuyết “Bí mật những cuộc đời”.

Đến với cuộc thi Cuộc thi viết tiểu thuyết, truyện và ký “Vì An ninh Tổ quốc và bình yên cuộc sống” lần thứ V giai đoạn 2022 - 2025, nhà văn Nguyễn Như Phong tiếp tục tạo được dấu ấn mạnh mẽ bằng lối viết tinh tế, bằng góc nhìn nhạy cảm, thấu đáo với tiểu thuyết “Cát bỏng”.

Sinh ra trong một gia đình có truyền thống văn chương, cha là nhà văn Hoài An, ông ngoại là học giả, thầy thuốc Nguyễn Tử Siêu, Nguyễn Như Phong lớn lên giữa những trang sách và câu chuyện về nhân nghĩa. Nhưng ông không đi theo con đường đã sẵn. Từng là lính công binh ở Lào, ông viết truyện ngắn đầu tay “Đại đội trưởng của tôi” (đăng Báo Văn nghệ năm 1978) chỉ để thử xem mình có thể nói được điều gì từ đời sống ấy.

Từ người lính cầm bút, ông dần trở thành nhà báo, rồi nhà văn, biên kịch, và sau cùng, một chứng nhân của thời cuộc. Ông từng nói: “Văn chương mà giả dối là rất khó chịu. Muốn có chữ thật, nhà văn phải có vốn sống”. Đó không chỉ là một nhận định nghề nghiệp, mà là cách ông đi qua cả cuộc đời viết.

Nguyễn Như Phong không chọn viết về cái đẹp êm đềm. Ông chọn những vùng khuất, nơi con người bị thử thách giữa quyền lực, lòng tham và lương tri. Từ “Cổ cồn trắng”, “Chạy án”, “Đồng tiền quỷ ám” đến “Cát bỏng”, ông dựng lên thế giới của những kẻ vừa là nạn nhân, vừa là tội nhân của thời đại.

Ông hiểu rằng cái ác không sinh ra trong bóng tối, mà nảy mầm ngay giữa vùng sáng – khi người ta lơi tay khỏi việc giữ mình. Văn của Nguyễn Như Phong giàu chất điện ảnh, nhiều lớp tình huống, đối thoại căng, tiết tấu nhanh, nhưng ẩn dưới cấu trúc ấy là tiếng thở dài của người từng chứng kiến quá nhiều biến dạng của con người.

Tiểu thuyết “Cát bỏng” (Giải B Cuộc thi viết tiểu thuyết, truyện và ký “Vì An ninh Tổ quốc và bình yên cuộc sống” lần thứ V) là một dấu mốc mới trong sự nghiệp của ông. Câu chuyện kể về ông Thành, một bí thư tỉnh ủy từ phấn đấu từ một anh cán bộ khuyến nông của xã, bằng sự thông minh hơn người, bằng tính quyết đoán đến cứng rắn, ông đã đưa vùng quê của ông từ nghèo đói quanh năm trở nên phồn thịnh. Và những thành công của ông đã đưa ông lên các nấc thang của lực của huyện rồi tỉnh. Nhưng khi chức lên càng cao thì ông lại càng “ quyền lực mềm” của đồng tiền bủa vây, và ông đã gục ngã…Đây  không chỉ là chuyện của một cá nhân, mà là ẩn dụ cho một lớp người, một thời, một cơ chế. Những trang viết về gia đình, người vợ, những va vấp và sự đổ vỡ trong cơn bão kinh tế thị trường vừa nóng bỏng, vừa nhân bản khiến “Cát bỏng” trở thành một trong những tiểu thuyết chính luận – xã hội đáng giá.

Nhà văn Sương Nguyệt Minh, giám khảo cuộc thi nhận định: “Tiểu thuyết “Cát bỏng” của Nguyễn Như Phong giàu chất điện ảnh, tác giả viết về quá trình phấn đấu, trưởng thành, thăng tiến, tha hóa của nhân vật bí thư tỉnh ủy và cuối cùng là vào trại giam. Các trang viết về tình yêu, gia đình, vợ con, đặc biệt là những va vấp, tác động của người vợ vào công việc chung... rất hấp dẫn. Người vợ làm ăn phi pháp sau lưng chồng, phá vỡ hạnh phúc gia đình, con cái hư hỏng. Bi kịch gia đình, quyền lực trước cơn bão kinh tế thị trường. Bạn đọc rất dễ nhận ra hoàn cảnh xã hội, cơ chế bảo thủ, lạc hậu dễ dẫn người lãnh đạo không tu dưỡng rèn luyện thường xuyên đến sai lầm trong “Cát bỏng”.

Nguyễn Như Phong là một nhà báo kỳ cựu. Nhiều năm công tác tại Báo An ninh thế giới, ông ghi dấu bằng hàng loạt phóng sự điều tra sắc sảo, từng trải và đầy dũng khí. Cái nhìn báo chí giúp văn của ông có hơi thở thực tế, không tô hồng cũng không bôi đen; còn tâm thế người viết văn giúp ông nhìn đời bằng lòng nhân.

Ông hiểu tội phạm không chỉ là “đối tượng”, mà là những phận người có hoàn cảnh, có giới hạn, có cả bóng tối và nỗi khát sống. Bởi thế, dù viết về hình sự, chính trị hay đạo đức, tác phẩm của ông luôn vang lên một âm hưởng nhân văn, đôi khi trầm buồn, nhưng chưa bao giờ tuyệt vọng.

Nguyễn Như Phong từng nói với người trẻ: “Cứ chịu khó mà đi, chịu khó mà viết, thế nào cũng có được cái tử tế”. Giản dị đến mức tưởng như lời khuyên thường ngày, nhưng đó là kết tinh của cả một nhân sinh quan: làm nghề bằng sự tử tế, sống với chữ bằng sự trung thực. Ở ông, chữ và người thống nhất làm một. Đời sống nhiều thăng trầm không làm ông khép lại, mà càng khiến giọng văn lắng lại, chậm hơn, sâu hơn, bớt ồn ào mà nhiều suy tưởng.

Nguyễn Như Phong là một trong những cây bút hiếm hoi của văn học Việt Nam đương đại có khả năng đứng vững giữa báo chí - tiểu thuyết - phim ảnh, mà không đánh mất phẩm chất của người viết trung thực.

Ông chọn đối thoại với hiện thực. Trong thời đại mà chữ đôi khi bị xô lệch vì lợi ích, Nguyễn Như Phong vẫn giữ cho mình một niềm tin cũ: rằng văn chương, dù viết về bóng tối, rốt cuộc vẫn là để đi tìm ánh sáng.