Quốc Tử Giám triều Nguyễn thuộc Quần thể di tích Cố đô Huế được công nhận là di sản văn hoá thế giới hiện đổ nát, hoang tàn và mới được duyệt chi 108 tỷ để đại tu.

Theo các tư liệu lịch sử, Quốc Tử Giám triều Nguyễn được vua Gia Long cho xây dựng từ năm 1803 tại làng An Ninh Thượng (huyện Hương Trà - cách Kinh thành Huế khoảng 5km về phía Tây, nay thuộc phường Kim Long, TP Huế), mặt hướng ra sông Hương. Hiện nay, khu vực này còn lưu lại dấu ấn với khu di tích Văn Miếu Quốc Tử Giám. Tháng 3/1820, vua Minh Mạng đổi tên trường thành Quốc Tử Giám.

Năm 1908, (dưới thời vua Duy Tân), triều đình nhà Nguyễn cho dời trường Quốc Tử Giám về đặt ở góc Đông Nam Hoàng thành Huế (nay thuộc phường Phú Xuân, TP Huế) như hiện nay. Dưới triều Nguyễn, Quốc Tử Giám giống như mô hình đại học quốc gia do triều đình mở ra để đào tạo nhân tài.

Năm 1945, trường Quốc Tử Giám chấm dứt vai trò của mình cùng với sự cáo chung của vương triều nhà Nguyễn. Năm 1993, cùng với Quần thể di tích Cố đô Huế, Quốc Tử Giám được UNESCO công nhận là di sản văn hoá thế giới.

Có hơn 40 năm, 1 phần của Quốc Tử Giám triều Nguyễn được "mượn" làm nơi đặt trụ sở của Bảo tàng Lịch sử Huế. Mãi đến đầu năm 2025, di tích này mới được bàn giao đầy đủ về cho Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế quản lý sau khi Bảo tàng được di dời về trụ sở mới tại số 268 Điện Biên Phủ (TP Huế).

Trải qua gần 120 năm với nhiều biến động lịch sử, thiên tai, đặc biệt là trận hoả hoạn xảy ra vào tháng 8/2022 khiến Quốc Tử Giám triều Nguyễn xuống cấp nghiêm trọng. Từ trên cao nhìn xuống không khó để thấy những mái của các công trình trong Quốc Tử Giám đổ sập, xuống cấp.

Vụ cháy vào tháng 8/2022, khiến công trình Di Luân Đường trong di tích Quốc Tử Giám triều Nguyễn bị hư hỏng nghiêm trọng.

Theo kết quả kiểm định từ Sở Xây dựng TP Huế, Di Luân Đường được xếp vào diện công trình nguy hiểm cấp C. Nhiều bộ phận cấu kiện của tòa nhà xuống cấp nghiêm trọng, mất an toàn trong sử dụng thông thường. Sở Xây dựng kiến nghị cần hạ giải để có thể phục hồi, gia cố kết cấu và nâng cấp nhằm đảm bảo khả năng chịu lực.

Để bảo tồn và khai thác tối đa giá trị lịch sử, văn hoá của di tích Quốc Tử Giám, UBND TP Huế phê duyệt Dự án bảo tồn và tôn tạo di tích Quốc Tử Giám với kinh phí 108 tỷ đồng và giao cho Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế làm chủ đầu tư. Dự kiến dự án sẽ được triển khai vào tháng 11/2025 sau khi hoàn thiện các thủ tục cần thiết.

Sau khi hoàn thành việc trùng tu, Quốc Tử Giám triều Nguyễn sẽ được chuyển đổi thành Bảo tàng Giáo dục Khoa cử - một không gian mang ý nghĩa giáo dục và lịch sử, góp phần lan tỏa những giá trị truyền thống đến các thế hệ tương lai.

Theo Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế, quá trình lập hồ sơ báo cáo nghiên cứu khả thi, đơn vị tổ chức khảo sát thực địa, kiểm định hiện trạng công trình, thực hiện sưu tầm tài liệu lịch sử - văn hóa liên quan. Việc lập phương án trùng tu cũng được tham vấn ý kiến chuyên gia, nhà nghiên cứu (các cột gỗ Di Luân Đường xuống cấp).
Di tích Quốc Tử Giám triều Nguyễn có phần trước gồm Bia Thị Học và Di Luân Đường và các dãy nhà học, cư xá. Phần sau của công trình gồm Tân Thơ viện (thư viện) và nhà Tế Tửu (hiệu trưởng), Tư Nghiệp (hiệu phó). Từ năm 1976 - 2025, phần trước của di tích Quốc Tử Giám là trụ sở Bảo tàng Lịch sử tỉnh Thừa Thiên - Huế (nay là TP Huế).
Tháng 8/2022, vụ hỏa hoạn xảy ra tại dãy nhà bên phải Di Luân Đường (nơi Bảo tàng trưng bày các hiện vật thời kháng chiến chống thực dân Pháp). Dù toàn bộ hiện vật được trưng bày tại dãy nhà này không bị thiệt hại nhưng hệ thống mái, kèo chịu lực của dãy nhà làm bằng gỗ bị lửa thiêu cháy khiến một phần mái khu nhà bị sập xuống.
Ngày đăng: 09:46 | 10/10/2025
NGUYỄN VƯƠNG / VTC News