Bộ TNMT bác tin TP.HCM và Đồng bằng sông Cửu Long sắp bị ‘"xóa sổ"

Tuy nhiên, đây cũng là một thông điệp cần quan tâm để khi xây dựng các phương án quy hoạch, các cơ quan thực hiện cần chú ý đến sự sụt lún, nước biển dâng và ngập lụt do triều cường để đề xuất phương án hợp lý giải quyết.

Giả định cực đoan

Theo thông tin từ Bộ Tài nguyên và Môi trường, nghiên cứu của các nhà khoa học Climate Central công bố trên tạp chí Nature Communications mới đây đã đưa ra nhận định về nguy cơ ngập bởi nước biển dâng do biến đổi khí hậu cho các đồng bằng trên thế giới.

Tại Việt Nam, nghiên cứu đưa ra giả định, nước biển dâng do biến đổi khí hậu có thể “xóa sổ” Đồng bằng sông Cửu Long trong vòng 30 năm tới, gây ảnh hưởng nặng nề tới khoảng 20 triệu dân của vùng. Ngoài ra, phần lớn diện tích trung tâm kinh tế ở Thành phố Hồ Chí Minh cũng sẽ biến mất hoàn toàn vào năm 2050.

Đánh giá về những kết quả của nghiên cứu trên, phó giáo sư tiến sỹ Huỳnh Thị Lan Hương, Phó Viện trưởng Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu cho rằng việc quan tâm đến nguy cơ mất đất do nước biển dâng ở Đồng bằng sông Cửu Long là hết sức cần thiết, song nghiên cứu vẫn có nhiều điểm cần làm rõ.

Thứ nhất, trong nghiên cứu của Climate Centreal, số liệu địa hình ven biển được xây dựng trên cơ sở hiệu chỉnh sai số của STRM DEM (số liệu địa hình của NASA-NASA’s Shutter Radar Topography Mission, 2000).

Thực tế, STRM DEM thường có sai số về độ cao lớn do bao gồm cả các lớp thực vật và nhà cửa. Vì vậy, bài báo đã hiệu chỉnh số liệu địa hình ven biển thông qua sử dụng số liệu địa hình Lidar tại Mỹ và mạng thần kinh nhân tạo MLP, sau đó áp dụng cho toàn cầu.

Bản đồ nguy cơ ngập ứng với mực nước biển dâng 100 cm, khu vực đồng bằng sông Cửu Long. (Nguồn: Bộ TN-MT)

Như vậy, “nghiên cứu đã không hiệu chỉnh cho Đồng bằng sông Cửu Long nên số liệu địa hình trong nghiên cứu này chưa phản ánh đúng độ cao thực tế của khu vực” bà Hương nhấn mạnh.

Trước đó, năm 2016, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã công bố kịch bản Biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Tại kịch bản này, số liệu địa hình được sử dụng để xây dựng bản đồ nguy cơ ngập do nước biển dâng cho khu vực Đồng bằng sông Cửu Long được lấy từ: Mô hình số địa hình kích thước ô lưới là 2mx2m của 13 tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, do Cục Viễn thám Quốc gia thực hiện năm 2008; Bản đồ số địa hình do dự án bay chụp Lidar của Cục Đo đạc Bản đồ và Thông tin Địa lý Việt Nam thực hiện.

Trong khi đó, nghiên cứu của Climate Central, các tác giả sử dụng kịch bản nước biển dâng 2m kết hợp với triều cường trong xây dựng bản đồ nguy cơ ngập. Thực tế, đây là sự chồng chập của hai giả định rất cực đoan nên tất yếu sẽ dẫn đến tình trạng nguy cơ rủi ro rất cao.

Hơn nữa, kết quả đưa ra không thể phân biệt ngập lụt do mực nước biển dâng vì biến đổi khí hậu và nguyên nhân ngập lụt do hiệu ứng thủy triều (chỉ trong vài giờ). Bên cạnh đó, kịch bản nước biển dâng 2m không được đề xuất trong báo cáo Đánh giá lần thứ 5 của Ban Liên chính phủ về biến đổi khí hậu (AR5).

Vì thế, “thông tin vào năm 2050, Đồng bằng sông Cửu Long và Thành phố Hồ Chí Minh sẽ bị xoá sổ là chưa đủ cơ sở khoa học và chỉ dựa trên các giả định cực đoan,” bà Hương nhấn mạnh.

Cần chú ý đến sự sụt lún, nước biển dâng

Mặc dù bác thông tin trên, song đại diện Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng lưu ý, trong kịch bản biến đổi khí hậu đã được công bố năm 2016, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã xác định nguy cơ ngập úng với mực nước dâng 100cm đến năm 2100.

Theo đó, với kịch bản trên, khoảng 17,8% diện tích Thành phố Hồ Chí Minh; 38,9% diện tích Đồng bằng sông Cửu Long sẽ có nguy cơ bị ngập; cụm đảo Vân Đồn, Côn Đảo và Phú Quốc có nguy cơ ngập cao.

Nguy cơ ngập đối với các đồng bằng và các tỉnh ven biển khi nước biển dâng 100cm. (Nguồn: Bộ TN-MT)

Riêng với vùng Đồng bằng sông Cửu Long, trên thực tế, hiện có chỗ hạ, chỗ nâng đan xen, đặc biệt một số khu vực ở các tỉnh Long An, An Giang nâng lên rõ rệt. Trong khi đó, khu vực tỉnh Bạc Liêu hạ nhiều nhất.

Trên cơ sở số liệu địa hình mới cập nhật (năm 2019), Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu đã tiến hành xây dựng kịch bản ngập cho tỉnh Bạc Liêu ứng với mực nước biển dâng 100cm để thử nghiệm so sánh với kịch bản biến đổi khí hậu năm 2016.

Kết quả cho thấy không thay đổi nhiều so với kịch bản năm 2016, có khu vực diện tích nguy cơ ngập tăng, có khu vực lại giảm (mức ngập trong bản đồ năm 2016 và năm 2019 tương ứng là 48,6% và 49,1%).

Theo phó giáo sư tiến sỹ Huỳnh Thị Lan Hương - thành viên Nhóm biên soạn Kịch bản Biến đổi khí hậu và nước biển dâng (công bố năm 2016) của Bộ Tài nguyên và Môi trường, nghiên cứu của Climate Central có ý nghĩa về mặt khoa học, tuy nhiên thông tin chưa đủ cơ sở khoa học. Vì vậy, bản đồ số độ cao mà Bộ Tài nguyên và Môi trường sử dụng trong năm 2016 vẫn là nguồn số liệu cập nhật và tốt nhất.

Ngoài ra, Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng đã xây dựng bản đồ nguy cơ ngập với kịch bản nước biển dâng 100 cm là mức cao trong trong kịch bản RCP 8.5. Do vậy, các cơ quan, địa phương khi đánh giá nguy cơ ngập do nước biển dâng cần sử dụng số liệu chính thức do Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố.

Hiện nay, Bộ Tài nguyên và Môi trường đang tiến hành cập nhật kịch bản biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Dự kiến sẽ tiếp tục cập nhật các bản đồ nguy cơ ngập do nước biển dâng từ dữ liệu này trong các kịch bản tới.