Bí ẩn về vụ thử hạt nhân cuối cùng của Liên Xô

Ngày 24/10/1990, Liên Xô đã tiến hành vụ thử hạt nhân dưới lòng đất, với 8 điện tích với tổng công suất 70 kiloton tại bãi thử Novaya Zemlya (hay còn gọi là Vật thể 700), quần đảo nằm ở phía Bắc Liên Xô, thuộc Bắc Băng Dương.

Đây được xem là vụ thử hạt nhân cuối cùng của Liên Xô trong lịch sử tồn tại hơn 70 năm, đến lúc tan rã năm 1991.

Liên Xô thử bom hạt nhân lần cuối cùng cách đây 30 năm.

Theo các dữ liệu chính thức, có tổng cộng 715 vụ thử hạt nhân đã diễn ra ở Liên Xô, trong đó 468 vụ xảy ra tại bãi thử Semipalatinsk (khu vực phía Đông Kazakhstan). Còn trên khu vực bãi thử Novaya Zemlya, có 132 vụ nổ diễn ra, nhưng tổng sức công phá của các vụ nổ này chiếm tới 94% toàn bộ chỉ số công phá bom hạt nhân trong lịch sử Liên bang Xô Viết.

Điều này không có gì đáng ngạc nhiên, bởi vì vào ngày 30/10/1961, quả bom Sa hoàng (AN602) hay còn gọi là "Mẹ của Kuzkina", đã được kích nổ ở Novaya Zemlya. Đây là quả bom mạnh nhất từng được con người tạo ra.

Ngoài ra, bãi thử Novaya Zemlya đặc biệt ghi dấu ấn do Liên Xô thực hiện nhiều vụ thử hạt nhân khác ở dưới lòng đất, trên mặt đất, dưới nước, trên không.

Tuy nhiên, sau năm 1962, do các rủi ro về môi trường, Liên Xô chỉ có các vụ nổ trong không gian hoặc dưới lòng đất được tiến hành ở khu vực này. Ngoài ra, tháng 8/1963, Liên Xô, Mỹ và Anh đã ký Hiệp ước Cấm thử vũ khí hạt nhân trong khí quyển, không gian vũ trụ và dưới nước.

Theo RG, cuộc thử nghiệm hạt nhân cuối cùng diễn ra vào tháng 10/1990. Và thực tế vụ thử này đã được chuẩn bị vào cuối năm 1989, nhưng nhiều lần bị hoãn lại do tình hình quốc tế khó khăn.

Sau thời kỳ Perestroika (Đổi mới) diễn ra ở Liên Xô cuối thập niên 80, quan hệ hợp tác với phương Tây đang diễn ra trong tình hình mới, các đối tác của Matxcơva kiên quyết yêu cầu chấm dứt các vụ thử hạt nhân và chạy đua vũ trang nói chung, đồng thời hứa hẹn sẽ đầu tư tài chính phát triển kinh tế.

Bên cạnh đó, do kết quả của chính sách công khai vào cuối những năm 1980, các vụ thử hạt nhân trên Novaya Zemlya đã được công chúng biết đến. Các bãi rác hạt nhân đang được giám sát chặt chẽ. Vì vậy lời kêu gọi ngăn chặn vụ thử nghiệm diễn ra từ bên trong nội bộ đất nước, do những quan ngại sau vụ tai nạn nhà máy điện hạt nhân Chernobyl.

Năm 1990, Thứ trưởng Bộ Năng lượng Nguyên tử và Công nghiệp Viktor Mikhailov báo cáo với các đại biểu của Xô Viết Tối cao rằng, việc chuẩn bị cho vụ thử nghiệm diễn ra ở trong điều kiện băng phiến sâu dưới mặt đất, và công việc chuẩn bị diễn ra hơn 1 năm.

Các chuyên gia rất lo lắng về tình trạng của thiết bị hạt nhân, khi thời hạn bảo hành của thiết bị sắp kết thúc. Trong trường hợp thử nghiệm bị trì hoãn, bản thân vụ nổ hạt nhân có thể xảy ra bất ngờ, không lường trước được.

“Theo lời kêu gọi của chúng tôi, Ủy ban Nhà nước của Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô về các vấn đề quân sự-công nghiệp đã cho phép thực hiện một cuộc thử nghiệm hạt nhân từ ngày 10/10/1990, có tính đến điều kiện thời tiết”, Thứ trưởng Viktor Mikhailov cho biết.

Điều khó khăn nhất lúc này của các kỹ sư hạt nhân Liên Xô là chờ đợi điều kiện thời tiết phù hợp. Trong trường hợp các hạt phóng xạ nổi lên trên bề mặt, không được phép xảy ra việc bị gió thổi bay đi.

Bãi thử Novaya Zemlya nằm ở phía Bắc Liên Xô là nơi Liên Xô thử bom hạt nhân lần cuối cùng.

Kết quả là, ngày 24/10, bản tin dự báo thời tiết thuận lợi, vụ thử nghiệm đã hoàn thành tốt đẹp vào lúc 17h59. Và không xảy ra hiện tượng phóng xạ xuất hiện trên bề mặt.

Vào ngày thứ hai sau vụ nổ, đại diện của giới truyền thông và các nhà khoa học đã được phép vào bãi rác hạt nhân. Đại diện các bên kiểm tra và đảm bảo rằng mức độ bức xạ không vượt quá 25 microroentgens mỗi giờ.

Từ đó, không có thêm bất cứ vụ nổ hạt nhân nào được thực hiện ở Liên Xô hoặc ở Nga, mặc dù Mỹ đã không ngừng thử nghiệm hạt nhân cho đến năm 1992.

Bãi thử Novaya Zemlya hiện vẫn được duy trì trong trạng thái hoạt động. Theo các quan chức Nga, cơ sở này sẽ được sử dụng cho các vụ nổ phi hạt nhân.

Giới khoa học Mỹ kêu gọi chính phủ không nối lại thử hạt nhân

Trung Quốc kêu gọi Mỹ tuân thủ Hiệp ước cấm thử hạt nhân toàn diện

Nga cáo buộc Mỹ âm mưu rút khỏi Hiệp ước cấm thử hạt nhân toàn diện