Tình trạng “bắt cóc online”, nhất là với các đối tượng đang là học sinh, sinh viên đang phơi bày nhiều lỗ hổng trong giáo dục kỹ năng sống cho giới trẻ.
Để không trở thành nạn nhân của các chiêu trò lừa đảo trực tuyến, bên cạnh sự tỉnh táo khi sử dụng mạng xã hội, còn cần sự chung tay của nhà trường, gia đình và toàn xã hội. Từ đó giúp các em hình thành "vắc xin số" trên mạng xã hội...
Gia đình - Lá chắn vững chắc nhất
Theo Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an), khoảng 2 năm gần đây, số vụ việc lừa đảo trực tuyến được ghi nhận đã tăng vọt bởi hình thức phạm tội này có chi phí thực hiện rất thấp, ít rủi ro bị bắt giữ trong khi khả năng lừa đảo thành công rất cao và lợi nhuận thu được vô cùng lớn. Năm 2025, các đối tượng xấu đặc biệt tập trung "săn mồi" nhằm vào giới trẻ qua 3 khoảng trống lớn được khai thác triệt để. Đó là: Đa số người trẻ tâm lý còn non nớt, dễ sợ hãi; thiếu kỹ năng phản biện, kiểm chứng, thiếu kiến thức pháp luật và quan trọng nhất là thiếu sự gắn kết với gia đình.
Nỗi sợ hãi không dám chia sẻ với cha mẹ vì sợ bị mắng mỏ, quy kết, sợ không được tin tưởng là khoảng cách vô hình khiến những đối thoại giữa cha mẹ và con cái đi vào ngõ cụt.
Theo PGS.TS Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội), khi cha mẹ thường xuyên mâu thuẫn, bận rộn và thiếu thời gian chia sẻ, trẻ dễ tìm kiếm sự quan tâm, bù đắp từ bên ngoài.
Do đó, việc xây dựng một mối quan hệ gắn kết tin cậy giữa cha mẹ và con cái là hết sức quan trọng để bảo vệ trẻ trên không gian mạng. Các bậc phụ huynh cần chủ động dạy con về nguyên tắc bảo vệ thông tin cá nhân trên môi trường số; thiết lập với con một số quy tắc sử dụng điện thoại thông minh trong gia đình như: Đặt “mật mã” trong nói chuyện, giao tiếp để có thể nhận ra người lạ giả danh, yêu cầu con luôn phải liên lạc với bố mẹ hoặc thầy cô trong bất cứ trường hợp khẩn cấp nào. Các cha mẹ cũng cần dành thời gian trò chuyện thường xuyên cùng con.
Tiến sĩ Đặng Vũ Cảnh Linh, Phó Viện trưởng Viện Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ và nghiên cứu khoa học (Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam) cho rằng, gia đình là lá chắn quan trọng, vững chắc nhất với mỗi người và chỉ khi lá chắn ấy đủ mạnh, kẻ xấu mới không dễ dàng xâm nhập, tấn công.
Chung tay ngăn chặn "bắt cóc online"
Hiện các quy định pháp luật liên quan đến tội phạm lừa đảo trực tuyến vẫn còn những khoảng trống.
Theo luật sư Bùi Văn Thành, Giám đốc Công ty Luật TNHH VLS & Partners (Đoàn luật sư thành phố Hà Nội), Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025) mới chỉ quy định chung về các tội “Sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử để chiếm đoạt tài sản” tại Điều 290; “Đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông” tại Điều 288. Tuy nhiên, với sự phát triển nhanh của công nghệ như: Deepfake (hình ảnh hoặc video nhân tạo), giả giọng nói bằng trí tuệ nhân tạo (AI), chiếm quyền tài khoản hoặc giả danh cơ quan chức năng, những hành vi này lại chưa được mô tả đầy đủ, cụ thể trong cấu thành tội phạm hiện hành, gây khó khăn cho công tác điều tra, truy tố, xét xử.
Do đó, luật sư Bùi Văn Thành cho rằng, cần có quy định rõ ràng hơn về các hành vi phạm tội diễn ra trên không gian mạng, đặc biệt là tội danh “Lừa đảo qua công nghệ số” hoặc “Giả mạo danh tính điện tử nhằm chiếm đoạt tài sản”.
Luật sư Bùi Văn Thành cũng đề xuất, tăng cường hợp tác quốc tế, hướng dẫn cụ thể cơ chế phối hợp giữa cơ quan công an, đơn vị viễn thông, ngân hàng và các nền tảng mạng xã hội để kịp thời truy vết, phong tỏa dòng tiền, ngăn chặn hành vi phạm tội từ sớm.
Về lâu dài, cần đưa giáo dục an toàn số và kỹ năng pháp lý cơ bản vào chương trình học phổ thông. Mới đây, chiến dịch “Không một mình” với thông điệp "Cùng nhau an toàn trực tuyến" đã được Liên minh Niềm tin số (mạng lưới tập hợp các người có sức ảnh hưởng (KOL), doanh nghiệp, cơ quan báo chí - truyền thông và tổ chức xã hội nhằm kiến tạo môi trường số an toàn, minh bạch và nhân văn, thành lập dưới sáng kiến của Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ và Hiệp hội An ninh mạng quốc gia) khởi xướng nhằm huy động sức mạnh cộng đồng chung tay bảo vệ trẻ em và thanh thiếu niên trên không gian mạng.
Chị Lê Thị Lan (ở phường Việt Hưng, Hà Nội) cho biết, trên các nhóm phụ huynh học sinh nơi các con chị theo học đều chia sẻ kinh nghiệm nhận diện và các biện pháp phòng tránh tội phạm “bắt cóc online”. “Nhưng với những thủ đoạn ngày càng phức tạp và tinh vi như hiện nay, tôi cho rằng phải thường xuyên tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức phòng chống lừa đảo nhiều hơn nữa.
Đặc biệt, nhà trường cần trang bị kiến thức hiểu biết pháp luật cho học sinh trong các tiết học về kỹ năng sống, giáo dục công dân, giáo dục kinh tế pháp luật để cảnh báo các thủ đoạn lừa đảo bắt cóc trực tuyến”, chị Lê Thị Lan nói.
Nếu các giải pháp trên được triển khai đồng bộ, đây sẽ là những liều “vắc xin số” để người trẻ tăng khả năng miễn dịch trước bẫy “bắt cóc online”. Khi được trang bị đầy đủ thông tin, bản lĩnh, các bạn trẻ sẽ có khả năng tự nhận diện và phản ứng đúng đắn, tỉnh táo trước những thủ đoạn lừa đảo tinh vi, từ đó bảo vệ sự bình an cho bản thân, gia đình và xã hội.
Ngày đăng: 15:17 | 24/10/2025
/ HNM